مقایسه و تحلیل جهان‌بینی شاعران مشروطه بر مبنای طبقۀ اجتماعی آنها مقالة

پژوهش زبان و ادبیات فارسی زمستان 1401 - شماره 67 التصنيف ب (Ministry of Science/ISC (‎23 صفحة - من 41 إلی 63 )

الکلمات المفتاحية: طبقۀ اجتماعی جهان‌بینی آرمان شاعران مشروطه. social class constitutional poets World View ideal طبقۀ عارف اشعار بـه ایرج میرزا فرخی بـا بهار طبقـۀ

fa en

خلاصة:

اجتماع در پیدایش اثر هنری و ادبی صاحب نقش است؛ بررسی‌های جامعه‌شناسانۀ ادبیات، روش‌های گوناگون دارد. لوسین گلدمن، صاحب نظریۀ ساختارگرایی تکوینی، معتقد است که طبقۀ اجتماعی آفرینندۀ اثر، بر جهان‎بینی او تأثیر می‎گذارد و جهان‎بینی، تعیین کنندۀ ساختار اثر است. در پژوهش پیش‌رو، جهان‎بینی بهار، ایرج‎میرزا، عارف‌قزوینی و فرخی‎یزدی، بر این مبنا تحلیل شده و رابطۀ جهان‎بینی این شاعران، با ساخت و کاربرد واحد ساختار؛ یعنی ترکیب اضافه‌ای که مضاف آن واژۀ مُشت است، تحلیل گردیده است. مُشت روزگار، مُشت محکم ایران، مُشت چکش‎مانند، مُشت معارف، مُشت جماعت و مُشت زر ترکیباتی است که این شاعران ساخته‌اند. هر شاعر، مشت (مجازاً قدرت) را متعلق به امری می‌داند که در جهان‌بینی او اهمیت دارد؛ جهان‌بینی شاعری که «مشتِ روزگار» را می‌سازد، با جهان‌بینی شاعری که «مشت معارف» را ساخته است، یکسان نیست. عارف قزوینی، دارای آرمان‎های بزرگ برای ایران و ملت است و راه رسیدن به آن ‌را علوم طبیعی و حاکمیت ملی می‎داند و لذا مشت محکم ایران و مشت معارف را می‎سازد. ایرج‎میرزا شاهزاده‎ای مرفه است و نهایت ارادۀ او حفظ ساختار موجود است، بنابراین بی‎آرمان است و بر قدرت اقتصاد واقف است و مشت زر را به کار می‎برد. اما فرخی‎یزدی با اینکه سعی دارد جانب عناصر نو را بگیرد، جهان‌بینی او التقاطی از عناصر سنتی و نو باقی می‏ماند و بیشتر جاذبه‌های سوسیالیست در جهان‎بینی او حضور دارد و چنین است که مشت چکش‎مانند را می‎سازد. گسستی که در بخش‌های مختلف به نظر می‌رسد ناشی از تفاوت جهان‌بینی‌های شاعران است.

ملخص الجهاز:

در اشعار شاعران مشـروطه ، «مشـت » در معنـاي واحـد اندازه گيري درمعني اندک و در جهت تحقير هم به کار رفتـه اسـت ؛ ماننـد يـک مشـت فقير: افسوس که دسـترنج يـک مشـت فقيـر چون جمع شـود حقـوق شـهزاده شـود (فرخي، ١٣٨٠: ٦٧) اما کانون توجه اين پژوهش بر مشت ، در معناي قدرت است . به عنـوان مثال ممکن است در جهانبيني عشقي، «عدالت اجتماعي » هم حضور داشـته باشـد، امـا نسبت به «آزادي » کم فروغ است ؛ به علاوه عناصر جهانبينـيهـاي ديگـر در جهـانبينـي آرمانخواهانۀ شاعر تأثير دارد، با توجه به اينکه دورٔە مذکور، دورهاي اسـت کـه وحـدت جامعه بر هم خورده و جهانبينيهاي متعدد با قدرت نفوذ کم و بيش برابـر بـه مـوازات يکديگر پيش ميروند؛ بنابراين از تأثير عناصر جهانبينـي طبقـات ديگـر و يـا قشـرهاي مختلف هم طبقۀ شاعر نيز نبايد غفلت کرد. مشت زر بعد مرگ پدرش کـار للـه آسـان اسـت به دهن کوبم اگرحرف زنـد مشـت زرش (ايرج، ١٣٥٢: ١٩) جهانبيني نو، کليتي، مرکـب از اجـزاء مختلـف اسـت ؛ يکـي از آن اجـزاء اعتقـادات وطن پرستانه است که مبناي اعتقاد به حاکميت مليست ، ايرجميرزا به رغم تمايل نسـبي به جهانبيني نو به اين عنصـرتوجهي نـدارد، در حـاليکـه بـه مسـئلۀ آزادي زنـان و يـا آموزش و پرورش دختران و نقد سنت هاي اجتماعي و ديني بسيار پرداخته اسـت ؛ علـت اين امر اين است که مصالح طبقاتي سبب شده از برخي عناصر رايج در جهـانبينـي نـو صرفنظرکند و برخي ديگر از عناصر آن را مورد توجه قرار دهد.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول