خلاصة:
در مطالعات قرآنی حضرت آیتالله خامنهای، «مفاهیم و اصطلاحاتِ» قرآن از جایگاه تعیینکنندهای در تکمیل فرایند تدبّر قرآنی برخوردار هستند. در این نگرش قرآنی، بازشناسی سامانه زبانی قرآن کریم تا حدّ زیادی به مفهومشناسی اصطلاحات قرآن وابسته میباشد. بر این اساس تحلیلهای معناشناسانه آیتالله خامنهای از اصطلاحات قرآنی، ضرورت مییابد. اصطلاح پردامنه «باطل» یکی از مفاهیمی است که در مطالعات قرآنی ایشان، مورد بازشناسی قرار گرفته است. تبیین روش آیتالله خامنهای در معناشناسی اصطلاح «باطل» و بررسی ادله ایشان در بازشناخت این مفهوم، مسئلهای است که این تحقیق با استفاده از روش تحلیلی توصیفی درصدد پاسخ به آن است. یافتههای تحقیق حاکی از این است که روش آیتالله خامنهای در بررسی اصطلاحات، مبتنی بر هویّت جمعی قرآن است. در این روش، جمع آیات قرآن حاوی دلالتهای معناشناختی میباشد و لذا متن قرآن کریم پایهایترین منبع برای تبیین اصطلاحات خود قلمداد میشود. «باطل» در منظومه معارفی قرآن، مفهوم معارض «حقّ» و به معنای «ما لاوقوعَ له» میباشد و آنچه اصحاب لغت و مفسرین در معنای باطل بیان نمودهاند، اغلب یا بیان معانی اعتباری است که در تطوّر تاریخی شکل گرفتهاند یا از باب بیان مصداق است. بر این اساس، باطل فاقد هویّت مستقلی است و صرفاً در نبود حقّ، جلوه میکند. دلالتهای مفهومی در این موضوع، موجب خلق گزارههای راهبردی در سه عرصه کلان فرهنگی، سیاسی و اجتماعی توسط آیتالله خامنهای شده است. مبادی ارزششناختی این بحث در عرصه اجتماعی، نظریههای «پیشرفت»، «مقاومت» و «قدرت» را در اندیشه سیاسی اجتماعی آیتالله خامنهای پشتیبانی میکند و بر نقش مرجعیّت معرفتی قرآن در نوع حکمرانی ایشان تأکید مینماید.
In Ayatollah Khamenei’s Quranic studies, Quranic concepts and terms have a determining role and place in complementing the process of Quranic contemplation. Based on this Quranic attitude, reidentifying linguistic features of the Holy Quran is- to a large extent- dependent upon the conceptology of Quranic terms. Accordingly, Ayatollah Khamenei’s semantic analysis of Quranic terms is a necessity. The broad term of Batil (falsehood) is one of the concepts which has been reidentified in Ayatollah Khamenei’s Quranic studies. Elaborating on the method employed by Ayatollah Khamenei in semantology – the term of Batil and the Leader’s reasons for the reidentification of this concept have been addressed in this article through an analytical-descriptive method. The result of this research shows that Ayatollah Khamenei’s method of studying the terms is based on Quran’s collective identity. Based on this method, most of the Quran’s verses imply semantic implications and therefore the text of the Holy Book could be a basis of knowledge for elaborating on its own terms. In the Quran, the term Batil is used as the opposite of Haq (truth) which can be used to describe nullified or invalid. Hence, Batil lacks an independent identity and merely can be meaningful when Haq is not present. Conceptual implications used by Ayatollah Khamenei have created strategic propositions in the areas of culture, politics, and society. The value-based principles of this issue in the social arena support the theories of “progress", "resistance" and "power" in the socio-political thought of Ayatollah Khamenei and emphasize the role of epistemological authority of the Quran in the type of governance that he favors.
ملخص الجهاز:
بنابراین آیات قرآنی دلالت روشن دارند بر اینکه باطل، نخست یک مقوله غیرواقعی است و دوم، اگر جلوهای هم دارد، این جلوه نه بهخاطر هویّت خود میباشد، بلکه بهسبب عدم تحقق و ظهور حقّ است و سوم، ظهور و وقوع حقّ، بهطور طبیعی باطل را محو و از صحنه خارج میکند.
4-1- امتداد و کاربست فرهنگی در حوزه فرهنگ، یکی از چالشهای کلان همواره این بوده که نوع مواجهه با اقدامات فرهنگی چگونه باید باشد؟ طبیعتاً کارها و اقدامات فرهنگی یک سنخ و یکگونه نیستند تا نوع واکنش به آنها نیز گونه یکسانی باشد، با این حال در حوزه بیان که عنصر غالب در عرصه فرهنگ است، موضع اصلی و اولی آیتالله خامنهای یک موضع کاملاً فرهنگی و مبتنی بر معرفت قرآنی ایشان نسبت به معنا و رابطه حقّ و باطل میباشد.
3-4- امتداد و کاربست اجتماعی یکی از عرصههای مهم در بازتولید گزارههایی مبتنی بر شناخت دقیق از معنای حقّ و باطل و نسبت میان آنها، عرصه اجتماعی است که گزارههای فراوانی در این عرصه میتوان در اندیشه آیتالله خامنهای یافت.
مبدأ بسیاری از گزارههایی که در اندیشه سیاسی و اجتماعی آیتالله خامنهای وجود دارد، مبادی ارزششناختیای است که ایشان بهواسطه مرجعیّت قرار دادن قرآن در تبیین حقّ و باطل بهدست آوردهاند.
F Abstracts The Concept of Batil and Its Application in Ayatollah Khamenei's Social Thought Zahra Mansouri 1 PhD Candidate at Iran’s Quranic Sciences and Teachings University Atena Bahadori Member of the academic staff and assistant professor of the Department of Islamic Studies of Al-Zahra University (S).