بازخوانی الگوهای هندسی به کار رفته در بناها و قالی‌های دورۀ تیموری-ترکمانی مقالة

بنیان های حکمی فلسفی هنر ایرانی زمستان 1401، سال اول - شماره 2 (‎27 صفحة - من 100 إلی 126 )

الکلمات المفتاحية: قالی هنر معماری الگوهای هندسی تیموری-ترکمانی Timurid-Turkmani Architectural Art Carpet geometric patterns معماری تیموری هنر هندسه تبریز فرش

fa en

خلاصة:

دوران حکومت ترکمانان و تیموریان یکی از درخشان‌ترین ادوار تمدن اسلامی و دوران اعتلای هنر و معماری است. یکی از ویژگی‌های معماری تیموری-ترکمانی بهره‌گیری از هندسه می‌باشد که نمود آن در شکوه و عمودیت بناهای عصر تیموری-ترکمانی مشخص است؛ همچنین در این دوره استفاده از الگوهای هندسی به رشد قابل‌توجهی دست می‌یابد این علم در معماری و هنر جنبۀ کاربردی پیدا می‌کند و به‌عنوان الگویی در ساخت بناها و صناعـات وابسـته، از جمله قالی‌بافی استفاده می‌شود. دورۀ تیموری-ترکمانی را با احتیاط می‌توان آخرین دوره‌ای دانست که در آن گره قوی، پُرکار و الگوهای هندسی استفاده شده است. در دوره‌های بعدی حضور الگوهای هندسی در تزئینات وابسته به معماری کمرنگ می‌شود. لذا با این پیش‌فرض پژوهش حاضر قصد دارد با روش تاریخی-تحلیلی-توصیفی و با بهره‌گیری از منابع تاریخی و کتابخانه‌ای حضور هندسه و مشابهت‌های الگویی آن با طرح‌های قالی‌های دورۀ تیموری-ترکمانی را تحلیل کند. هدف این مقاله بازخوانی الگوهای هندسی به‌کار رفته در بناها و قالی‌های دورۀ تیموری-ترکمانی است. مدعای اصلی مقاله این است که تا نشان دهد معماری و صناعات دورۀ تیموری-ترکمانی برآمده از هندسه و الگوهای هندسی است و رابطۀ مستقیم با این فرض اساسی دارد که نه تنها قالی‌های دورۀ تیموری-ترکمانی، بلکه سایر انواع طرح‌ها را هم در نوشته‌های مصور کارگاه دربار تیموری-ترکمانی می‌توان یافت که از تاریخ‌های مختلف در طول قرن می‌باشند و دارای طرح‌های هندسی هستند.

ملخص الجهاز:

اکثر مقالاتي نيز که در زمينۀ معماري اين دوره نوشته شده اند به صورت تک نگاري برخي بناهاي عهد تيموري است که مورد استفاده نويسنده بوده اند هدف از اين پژوهش بازخواني الگوهاي هندسي به کار رفته در معماري و قاليهاي دورٔە تيموري-ترکماني و بيان تمايزات و مشخصه هاي آن است که به دليل طولاني شدن مطلب و نيز در برخي موارد نبود مطالب ، کافي تنها به شرح مهم ترين اين بناها پرداخته خواهد شد. در رابطه بــا ابعاد متنوع اين الگوها و چگونگي استفــاده از آنها محققان بسياري همچــون پرفسور راجرز پنــروز از دانشگاه آکسفــورد، پرفسور پيترلو از دانشگاه هــاروارد، پاول اشتاين هــارت از دانشگاه پرينستون، کيث کريچلــو نويسندٔە کتاب الگوهاي رياضــي، خانم دکتر نجيب اوغلو از دانشگــاه هاروارد، پرفسور اميل 104 بنيانهاي حکمي فلسفي هنر ايراني / سال اول / شماره دوم / زمستان ۱۴۰۱ / ص ۱۲٦-٩٩ ماکوويکــي از دانشگاه کپنهاک، دکتر يوشع سوکلار از دانشگاه دوک در رابطه با رعايت نسبت هاي طلايي، ويژگيهاي غيرپريوديک و شبه کريستالي سطوح کاشيکاري اسلامي، انواع تقــارنها، تکرارناپذيري و چندين ويژگي ديگــر تحقيقات گسترده اي انجام داده اند. مهم تر از همه ، بنا به گزارش سياحان پوشيده از قاليهاي نفيسي بوده که با طرح و نقش ديوارها همساني داشت ؛ اما اوزونحسن که با هلاکت جهانشاه به دودمان قره قويونلوها خاتمه داد خود بنيانگذار سلسلۀ آققويونلو شد که مجموعۀ نصريه و قصر هشت بهشت تبريز را بنيان نهاد، که به قول سياحان ونيزي قالي بسيار بزرگ ابريشمين بر کف تالار [ايبنا] گسترده شده است (هينتس ، ۱۳۷۷: ۱۴۰).

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول