خلاصة:
هیچ زبان و ادبیاتی در جهان نیست که از تاثیر زبان و ادبیات
دیگری برکنار مانده باشد , شاید بتوان گفت که همین تاثیر گذاری و تاثیر
پذیری» زبانها را زنده نگه میدارد و به ادبیات نمو و تازگی میبخشد.
اگر زبانی از دادوستد با زبانهای پیرامون دور بماند. نه تنها از شکوفایی و
گسترش دور میشود. که شاید زمینه ی از میان رفتنش فراهم آید. بسیاری
از زبانهای جهان این گونه نابود شدهاند یا در سراشیب نابودی افتادهاند.
بر یایهی پژوهشهای فرهنگستان فرانسه. امروزه در جهان
2796 زبان پرگوینده و کمگوینده هست که شش تا از این زبانها , زبان
گفتار و نوشتار دویست میلیون نفر از مردم جهان اند. از بررسی های
«یونیسکوء» بر میآید که در جهان شش هزار زبان گفتاری وجود دارد که
نیمی از آن زبانها با آسیبهای سختی روبه رو هستند و شمار زبان های
علمی و اداری جهان به یک صد و شصت و شش تا میرسد که از آن میان
تنها بیست و شش زبان در برنامهها و نرم افزارهای رایانه یی کاربرد
دارند و زبان «یشتو یکی از این زبانها است (»
زبان پشتو از زبانهای رو به گسترش جهان است که این
گسترش روزافزون زاییده ی دادوستد آن با دیگر زبانها است. به
گواهی تاریخ. زبان یشتو تا چند سدة بیش تنها یک زبان گفتاری بوده که از
دیدگاه زبان شناسی و ادبیات جای گاهی ندارد. این کاستی چنان است که در
سده ی دوم هجری هم با سرایش نخستین اشعار پشتو به کوشش «امیر
کرور» نامی» این زبان جای گاهی در خور درمیان زبانهای پیرامون خود
نیافته بود و به همین علت همچنان در پشت پرده ی فراموشی مانده بود.
تا هنگامی که کسی چون بایزید انصاری پدید میآید که افزون بر زبان
پشتو با زبان فارسی هم دم ساز است و با زبانهای عربی وهندی هم
اشنایی دارد.
نوشتههای بایزید بیگمان رنگ و بوی این زبانها به ویژه فارسی
را دارد و از این پس سخن ورانی بر میخیزند که از شعر فارسی و
سپس تا اندازه پی از شعر عربی الهام گرفتهاند و همراه این نوگرایی ۰
*- استادیار بخش فارسی. دانشگاه بلوچستان - کویته زبان پشتو دگرگون میشود و راه شکوفایی را پیش میگیرد و در
کشورهای افغانستان و پاکستان باهمزیستی با زبانهای فارسی و اردو جایگاهی درخور درمیان زبانهای دیگر مییابد.
ملخص الجهاز:
گاهي نيز در واژه هاي پشتو « ل » به جاي « د» مي آيد و گاه به جاي « ر» مي نشيند ، هم چون : ديدن – ليدن ، دامن – لمن ، دارم – لرم ، درو – لو ، و ديوار – ديوال ، راه – لار ، دربار – دلبار (١٤) پيشينه ادبيات پشتو بر پايه ي پژوهش هاي زبان شناسان ، ادبيات پشتو اگرچه آغازي ديرينه دارد ، از گنجينه يي مانند گنجينه ي ادبيات فارسي برخوردار نيست و نام وران آن در هر دو گستره ي نظم و نثر را مي توان به انگشتان برشمرد که در اين ميان جايگاه شاعران پشتو بلندتر است .
او شاگرد ابن خلاد – شاعر و نويسنده ي نام دار عربي – بود و به زبان هاي عربي ، فارسي و پشتو شعر مي سرود و شماري از بيت هاي عربي را نيز به پشتو بر گردانده است (١٦) پس از اين دو تا سده ي هفتم هجري تاريخ ادبيات پشتو از سراينده يي ديگر نشاني ندارد.
در اين هنگام کسي به نام « خوشحال خان ختک » پا به تاريخ ادبيات پشتو مي نهد که گرچه مانند همگان از دانش فارسي و تا اندازه يي عربي بر خوردار است ، به راستي نابغه ي روزگار خويش شمرده مي شود.
در ديوان پشتو او – که چاپ شده است – اشعار فارسي نيز ديده مي شود که نشانه ي دل بستگي وي به زبان و شعر فارسي است .