خلاصة:
کشور دارای 4015917 بهره بردار در بخش کشاورزی است. بر اساس آخرین سرشماری در سال 1393، استان خراسان رضوی با 337026 بهره بردار دارای بیشترین تولیدکننده است. در میان این بهره برداران در سراسرکشور، پراکندگی و فراوانی بهره بردار در اراضی کمتر از 10 هکتار بیشتر است. بیشترین تعداد بهره بردار مربوط به سطح 1 تا کمتر از 2 هکتار و کمترین تعداد بهره بردار مربوط به مقیاس زمین 200 تا کمتر از 500 هکتار است. بهره برداران بدون سواد دارای بیشترین سطح زیر کشت در زمین های با مقیاس 1 تا 5 هکتار هستند. بهره برداران با سطح ابتدایی و غیررسمی بیشترین سطح زیر کشت با مقیاس کمتر از 1 هکتار در سراسر کشور را در سال 1390 داشتند. بیشترین درصد بهره بردارهای بی سواد و با سطح ابتدایی و غیررسمی که به طور متوسط 70 درصد بهره برداران کل را تشکیل می دهند، دارای زمین زراعی با مقیاس کمتر از 5 هکتار هستند. کوچک بودن مزارع کشاورزی و پایین بودن تولید در نظام بهره برداری خانوادگی و کشاورزی (خرد و دهقان) از خصوصیات بارز مزارع کمتر از 5 هکتار در کشور است که می توان آن را به عنوان یکی از بزرگ ترین معضل های بخش کشاورزی برای رشد و توسعه برشمارد. برای حل و برطرف کردن این مشکلات، ایجاد شرکت های زراعی با همکاری کشاورزان بومی منطقه و استفاده از تجارب کشورهای موفق در دنیا در این زمینه، تخصیص اعتبارات بلندمدت به کشاورزان با زمین کمتر از 10 هکتار، سنددار کردن زمین و مزارع کشاورزی و هویت دار کردن آن و شناسایی و تحلیل مشکلات موجود در این نوع نظام ها، بررسی موانع و درنهایت، تدوین قوانین حقوقی در انواع نظام بهره برداری پیشنهاد می شود.
ملخص الجهاز:
کوچک بودن مزارع کشاورزی و پایین بودن تولید در نظام بهرهبرداری خانوادگی و کشاورزی (خرد و دهقان) از خصوصیات بارز مزارع کمتر از 5 هکتار در کشور است که میتوان آن را بهعنوان یکی از بزرگترین معضلهای بخش کشاورزی برای رشد و توسعه برشمارد.
برای حل و برطرف کردن این مشکلات، ایجاد شرکتهای زراعی با همکاری کشاورزان بومی منطقه و استفاده از تجارب کشورهای موفق در دنیا در این زمینه، تخصیص اعتبارات بلندمدت به کشاورزان با زمین کمتر از 10 هکتار، سنددار کردن زمین و مزارع کشاورزی و هویتدار کردن آن و شناسایی و تحلیل مشکلات موجود در این نوع نظامها، بررسی موانع و درنهایت، تدوين قوانين حقوقی در انواع نظام بهرهبرداری پیشنهاد میشود.
کوچک بودن مزارع کشاورزی و پایین بودن تولید از خصوصیات بارز این نوع نظام است که میتوان آن را یکی از بزرگترین معضلهای بخش کشاورزی برای رشد و توسعه برشمارد؛ زیرا بر اساس تجارب کشورهای توسعهیافته و مطالعات صورتگرفته، ورود فناوریهای روز دنیا به مزارع بزرگ سریعتر و راحتتر است.
بر اساس طبقهبندیهای گفتهشده و با فرض آنکه هر بهرهبردار مالک زمین زراعی خود باشد، به این نتیجه میرسیم که بهطور متوسط 70 درصد بهرهبرداران بخش کشاورزی مشمول نظام بهرهبرداری کشاورزی خانوادگی یا خرد و دهقانی هستند.
3ـ1ـ ویژگی نظام بهرهبرداری کشاورزی خانوادگی کشاورزان در مقیاس کوچک نقش مهمی در ایجاد سیستمهای غذایی بلندمدت دارند، اما برای رسیدن به این هدف، سرمایهگذاری بیشتری نسبت به مقیاس بزرگ مزارع لازم است.
8) اغلب کشاورزان و بهرهبرداران در نظام بهرهبرداری خرد و دهقانی فاقد هر نوع ساختمان، انبار، تأسیسات خاص کشاورزی و وسایل نقلیه برای حمل محصولات خود هستند.