ملخص الجهاز:
"نام پاره‌ای از این اقوام در کتاب اوستا ذکر شده و هنوز هم اسم بعضی از ایالات و رودخانه‌های آن مرز و بوم یادگارهائی هستند که از آن زمانهای بعید باقی مانده است و از آن جمله است: در زمان هخامنشیان(550-331 ق م)برطبق سنگ نبشته‌هائی که از آن عهد باقی مانده است و بشهادت مورخ معروف یونانی هردوت(484-406 ق م)خاک ایران عبارت از 23 ایالت بوده که شش ایالت ذیل نیز که میتوان گفت در واقع افغانستان کنونی را تشکیل میدهند جزو آنها بوده است: 1-زرنگا(سیستان) 2-هریوا(هرات) 3-باختریش(بلخ) 4-گندارا(قندهار) 5-ذتگوش(هزاره) 6-هروتیش(قندهار) مورخ بسیار مشهور یونانی هرودت(484-425 قبل از میلاد)که او را ابو المورخین خوانده‌اند در کتاب خود از قومی سخن میراند بنام پکتیس1که در نواحی سرحدی هندوستان پک‌تی‌ئیک2ساکن بوده‌اند و احتمال داده‌اند که مقصود همین قوم پشتو یا پختو(با پاء فتحه‌دار) که ساکنان کنونی کشور افغانستان میباشند.
سلاطین این سلسله که معروف به«سلسلهء کوشان»هستند در مشرق زمین عموما معروف باشد لهذا شاید از لحاظ تاریخ بیفایده نباشد که اسامی آنها را بطوریکه بخط یونانی روی مسکوکات منقوش بدست آمده است درینجا ذکر نمائیم: 1-کادفیزیس اول (Kadphises1) (کوجولا) 2-کادفیریس دوم(هیما) 3-کانیشکا (Kanishka) 4-هوویشکا (Huwishka) 5-وازودیوا (Wasudewa) بعضی از این پادشاهان دارای قدرت عظیمی گردیدند و قلمرو حکمرانی خود را تا سند و سند و حدود خاک اشکانیان بسط دادند و در دورهء سلطنت اشکانیان1با پادشاهان ایران رقابت و زدوخوردهای مهمی داشته‌اند و با آنکه سلطنت آنها در هندوستان دنبالهء طولانی پیدا نکرد ولی در افغانستان ریشه افکندند و چندین قرن در آنجا سلطنت نمودند چنانکه پس از انقراض اشکانیان و بسلطنت رسیدن ساسانیان با پادشاهان ساسانی دارای مناسبات مهم اعم از دوستی و دشمنی گردیدند و حتی هرمز دوم پادشاه ساسانی(جلوس در 303 میلادی)دختر یکی ازین سلاطین را بمزاوجت خود درآورد و او در روی سکه‌ای که ازو موجود است خود را از«دودمان شاهانهء کوشان بزرگ»خوانده است ولی پادشاهان کوشانی بتدریج در تحت نفوذ ساسانیان درآمدند و حتی بعضی از آنها اسامی پادشاهان ساسانی را دارند از قبیل هرمز و بهرام و فیروز."
(
, 
, 
)
