خلاصة:
چندی پس از انقراض حکومت قراقویونلوها توسط آققویونلوها، یکی از شاهزادگان
قراقویونلو به نام قلی به دکن(2) آمد و وارد دستگاه حکومتی بهمنیان شد. وی در آنجا
مدارج رشد و ترقی را طی نمود تا آنکه از سوی بهمنیان به حکومت گلکنده منصوب شد و
در سال 918 ق مقارن با ضعف شدید بهمنیان، اعلام استقلال نمود و حکومت قطب
شاهیان را تأسیس کرد. وی بلافاصله پس از اعلام استقلال، به تبعیت از شاه اسماعیل
صفوی مذهب شیعه را در قلمرو خود رسمی اعلام کرد و نام حکام صفوی را در خطبه بر
نام خود مقدم نمود.
مذهب تشیع در دوره حکومت این خاندان چندین مرحله متفاوت را پشت سر
گذاشت. در اولین مرحله، حکام سلسله با ایجاد بناهای مذهبی و اعلان شعایر مذهبی
تشیع، تا حدی این مذهب را در دکن گسترش دادند. با ورود میرمحمد مؤمن استرآبادی
در سال 989 ق به دستگاه حکومت، مرحله شکوفایی تشیع در دوره حکومت قطب
شاهیان آغاز شد. اما با حمله شاه جهان در سال 1046 ق به حیدرآباد، مذهب تشیع در
این منطقه رو به افول نهاد. در نهایت، در سال 1098 ق با تصرف گلکنده و حیدرآباد توسط
اورنگ زیب، حکومت قطب شاهیان منقرض شد، اما تشیعی که آنها در این منطقه رواج
دادند همچنان در آنجا پایدار ماند.
ملخص الجهاز:
"از اولین اقدامات سلطان قلی پس از اعلام استقلال این بود که به تبعیت از شاه اسماعیل صفوی (907 ـ 930 ق) مذهب شیعه را در قلمروش رسمیت بخشید (میر عالم، 1309 ق، مقاله اول، ص32/ محمد هاشم خان، 1925 م، ج3، ص370/ هندوشاه، 1301 ق، ج2، ص168) بدینسان، از همان آغاز تأسیس این حکومت، مذهب شیعه در قلمرو حکومت آنها شروع به رشد و بالندگی کرد.
(خانزمان خان، 1377، ص24/ ناشناس، بیتا، مقاله چهارم) سلطان محمد قلی که خود از مرثیه سرایان بنام بوده است، قصیدهای به سبک محتشم کاشانی در ارتباط با واقعه کربلا سروده که قسمتی از آن چنین است: باز این چه ماتم است که پشت جهان شکست صد تیر آه در جگر آسمان شکست باز این چه ماتم است که از جوش العطش خوناب گریه در گلوی تشنگان شکست هر تیر غصه که از این غم به دل رسید بیرون نرفت از تن و در استخوان شکست هر طائر رفیع که در سدره جای داشت در این قضیه چنگ زد و آشیان شکست (رضوی، 1357 ق) نظام الدین احمد شیرازی شرح مفصلی از برگزاری مراسم عزاداری و اعیاد مذهبی در دوران حکومت سلطان عبدالله قطب شاه بیان کرده است.
» (اطهر رضوی، 1377، ج1، ص 519) از این نامه برمیآید که در تاریخ مزبور علیرغم مفاد انقیاد نامهای که سلطان عبدالله قطب شاه در سال 1046 ق آن را امضا کرده و بر اساس آن میبایست بر مبنای مذهب اهل سنت عمل مینمود، باز به نام ائمه دوازدهگانه شیعه خطبه خوانده میشد و مراسم مذهبی تشیع کماکان برقرار بوده است، اما از جزئیات و چگونگی آن اطلاع دقیقی در دست نیست."