خلاصة:
علامه شهید مرتضی مطهری در آثار علمی خود به مناسبت های گوناگون و با شیوه ها و بیان های مختلف درباره جایگاه و نقش ایمان و دین در زندگی فردی و اجتماعی ، دنیوی و اخروی ، مادی و معنوی انسان سخن گفته و مطالب بسیار ارزنده و راهگشایی را در این زمینه به ارمغان گذاشته است . بدیهی است گردآوری و نظام سازی آنها در طرح و سبکی نوین به فحص و تحقیق گسترده ای نیاز دارد و فرصتی را می طلبد که در این مجال و مقال نمی گنجد . ...
ملخص الجهاز:
"مسأله مورد بحث این است که آیا ایدئولوژی، خواه از نظر محتوا عام باشد یا خاص، مطلق باشد یا نسبی، از آن نظر که یک پدیده است و پدیدهها متحول و متکاملند، دائما در تحول و تکامل است، یا واقعیت یک ایدئولوژی از روز نخست تا پایان یکسان است؟ به عبارت دیگر، آیا ایدئولوزی پیوسته باید در حال حک و اصلاح و آرایش و پیرایش و مورد تجدید نظر از طرف رهبران وایدئولوگها باشد، و گرنه به زودی کهنه و فرسوده خواهد شد، و صلاحیت خود را از دست خواهد داد، یا آن که ممکن است ایدئولوژی به گونهای تنظیم شده باشد و آن چنان روی خطوط اصلی حرکت انسان و اجتماع تکیه کرده _______________________________ 11.
باشد که نیازی به هیچگونه تجدید نظر و اصلاح از طرف رهبران نداشته باشد، نقش رهبران و ایدئولوگها تنها اجتهاد در فتوا و محتوا باشد، و تکاملهای ایدئولوژیکی در ناحیه اجتهادها باشد نه در متن ایدئولوژی؟ بدون شک ایدئولوژیهای بشری از گونه نخستاند، زیرا طراحان این ایدئولوژیها از چنان معرفت ژرف و گستردهای نسبت به جهان و حیات فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی انسان برخوردار نیستند که بتوانند خطوط اساسی ایدئولوژی ثابت و جاودانهای را طراحی کنند، که از گزند تغیر مصون بماند، و در عین حال با تعبیه کردن یک سلسله اصول و ضوابط، دست مجتهدان و ایدئولوگها را برای اجتهاد پویا و متناسب با زمان و مکانهای مختلف باز بگذارد."