ملخص الجهاز:
"اما محدودیت این نمونههای موفق به عنوان موارد توفیق ایرانیان در تعامل سازنده با جهان مدرن،خود بیانگر این واقعیت است که این تجربه در عرصههای فراختر و پرشمارتر،کمتر از میزان انتظار به بار و بر نشسته است؛در واقع حتی اگر بتوان با انگشت گذاردن بر موارد ضعف برخی تحلیلهای جدید در خصوص تجربه ایرانی مدرنیته،اعتبار کلی آنها را خدشهدار ساخت(هرچند این امر به منزله بیاعتباری کلی این آراء نیست و در بسیاری موارد نکاتی که مورد توجه این نویسندگان قرار گرفته،دربر دارنده موضوعاتی درخور توجه است)این مسأله همچنان باقی است که چگونه میتوان پدیدار تجربه رویارویی ایرانیان با مدرنیته را به گونهای تحلیل کرد که از رهگذر آن به آموزههایی درخور برای غنی کردن این تجربه و پرهیز از اشتباهات گذشته دست یافت.
به بیان دیگر در تصویر جدید علم از جهان،این نکته لحاظ شده که برخلاف تلقی بیکنی،طبیعت و جهان هستی،هستاری منفعل نیست که نسبت به رفتار فاعلشناسا بیتفاوت باشد، بلکه این هستار خود را با رفتار فاعلان و کنشگران هماهنگ میسازد و متناسب با رفتاری که آنان از خود بروز میدهند و ابزاری که به کار میگیرند،سویههای خاصی از ظرفیتهای خویش را آشکار میکند32 امکانات تازهای که در دوران بلوغ فکری در مدرنیته متأخر پدیدار شده،برای کشورهایی مانند ایران که با مدرنیته به عنوان پدیداری بیرونی مواجه شدهاند،این موقعیت را فراهم کرده که بتوانند به صورت جهشی، ظرفیتهای جدیدی به دست آورند و خود را با اقتضائات مدرنیته متأخر هماهنگ کنند،بیآنکه نیازمند تکرار تجربههای ناموفق غربیان طی پانصد سال گذشته باشند."