خرد چیست؟ خردمند کیست: آثار خرد در فرد (12) مقالة

"اسلام و تعلیمات آن پیش از بحث در اطراف اسلام و تعلیمات آن لازم است‌ من هیچگاه از تعصب دینی و مذهبی سرچشمه نمیگیرد بلکه‌ در موقع فکر همیشه میخواهم ریشهء مطلب را درست بررسی‌ نموده و بداوری خرد بسپارم و هرچه را که خرد میپذیرد قبول‌ نموده و برشته نگارش بکشم من میدانم که بعضی از اوقات‌ در نوشته‌های من تندی احساس میشود و کسانی ممکن است که‌ آن تندی را حمل بر تعصب مذهبی نموده و برخ من بکشند ولی‌ با اعتراف بر اینکه ظاهر آن نوشته‌ها حق را بجانب آنان‌ میدهد خدا را گواه میگیرم که منشاء آن قسمت از نوشته‌های‌ من تعصب مذهبی نیست بلکه پس از بررسی و مطالعهء دقیق در بعضی از مطالب،بطلان با صحت آن در نظرم باندازهء بدیهی‌ میآید که ادراک و وجدان و فهم و دریافت فطری من نمیتواند از آن صرفنظر نماید و درعین‌حال میبینم که طرف مقابل در موضوع‌ بحث،ضد آنرا میپذیرد و سخت پافشاری مینماید در اینجاست‌ که قلم از محیط سادگی به تندی منحرف میشود و الا چگونه‌ تواند بود که یکنفر شخص کنجکاو برای درک حقیقت بمغز خود فشار بیاورد و دماغ خود را خسته کند و ساعتها بفکر و اندیشه فرورود که تا یک حقیقت را از میان اوهام دریابد با این حال‌ تعصب بخرج دهد؟!اگر تعصب منشاء تندی بود دیگر چه نیازی‌ بفکر و اندیشه و داوری خرد پیدا میکرد من این نوشته‌ها را بمعرض افکار عامه گذارده و از ارباب دانش و صاحبان بینش‌ استمداد میکنم."