رساله نیچریه (3) مقدمة ومراجعة

"یعنی نیجریها چون بر مفاسد اقوال اسلاف خود مطلع‌ شدند از آراء آنها اعتراض نموده طرز جدیدی پیش گرفتند و گفتند ممکن نیست که مادهء غیر شاعره علت و موجب این‌ نظامات متقنه و هیئت محکمه و اشکال انیقه و صور حسنهء عجیبه‌ گردد لهذا بر این ذاهب شدند که باعث و سبب این انتظامات‌ علویه و سفیه و مقتضی تمامی این صور مختلفه سه چیز است‌ ما تیز فرس انتلیجانی یعنی ماده و قوة و ادراک و چنین گمان‌ کردند که ماده بسبب قوتیکه درد می‌باشد و بدست یاری شعور و ادراک خود خویشتن را بدین اشکال و هیات محکمه جلوه‌ داده و میدهد و هرگاهیکه بصور اجسادحیه متلبس میشود چه‌ آن اجسادحیه نباتیه بوده باشد و چه حیوانیه برای حفظ نوع‌ و شخص مراعات آلات و جوراح را مینماید و ملاحظهء ازمنه و امکنه و فصول را میکند و چون ریسمان باطل پوسیده است‌ از این غافل شدند که اعتقاد خود این جماعت و سائر متاخرین‌ مادتین به تزکب اجسام از اجزاء ذیمقراطبه این اصل را که بهزار جدوجهد بدست آورده‌اند و بدان دل خویشتن را راضی ساخته‌اند مختل و بلافائده میسازد."