ملخص الجهاز:
"همزمان با فتح تاریخی ملاذگرد و نفوذ دولت سلاجقه در آسیای صغیر، فرهنگ و علوم اسلامی در آن نواحی رسوخ یافت و ورود غازیان، دراویش و حتی اخیها به نیت تبلیغ و توسعه اسلام، از عوامل گسترش اخوت و فتوت گردید که بیشترین طرفداران آنها را اصناف و پیشهوران تشکیل میدادند.
در این میان، اصناف و پیشهوران بیش از گروههای دیگر به زوایا و تکایا رغبت نشان دادند و همچنین پذیرش سروال فتوت از سوی یکی از پادشاهان سلاجقه روم که به تشویق خلیفه عباسی صورت گرفته بود، سبب گسترش تشکیلات فتیان و اخیها در اناطولی گردید و همین امر به توسعه زوایا و خانقاهها در آناطولی کمک نمود.
شکست سربازان خسرو اول-پادشاه سلاجقه روم-از ایلخانان در ناحیه کوسه داغ در جنوب ترکیه سبب شد که مغولان به شهرهای آناطولی راه یافته و حتی دست به کشتار وحشیانه بزنند و این امر بر شهرهای بیدفاع سخت گران آمد و انگیزهای گشت که اصناف و پیشهوران به دفاع از شهرها بپردازند و یکی از شهرهایی که در برابر مغولان مقاومت نموده و آنان را به شهر راه ندادند آنکارا بود.
(11) در آستانه اقتدار دولت عثمانی، سه جریان عمده در بسیاری از شهرهای آسیای صغیر و دیگر بلاد اسلامی موجود بود که هر کدام در ساخت و بافت اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی شهرها تأثیر بسزا داشت:اول:دیوانیان، یعنی پادشاه و اهل دیوان و تشکیلات اداری و نظامی.
(15) بیشترین فعالیت اصناف در امپراطوری عثمانی در شهرهای بزرگ بود بویژه اصناف در استانبول به جهت کثرت جمعیت، دارای تشکیلات منظم بودند و در این میان، وجود اقلیتهای دینی، سبب میشد که آنها نیز برای خویش کتخدا انتخاب کنند."