ملخص الجهاز:
"البته جبر و اختیار، سابقهای کهن در میان معارف بشری داشته و از روزگاران قدیم، اندیشه بشر را به خود معطوف ساخته است، اما دو گونگی ظاهر برخی آیات قرآن، خصوصا در مسأله هدایت از یک سو، و ارائه نشدن طرحی جامع در این زمینه و عدم تفکیک میان«هدایت الهی» و«اهتداء»از سوی دیگر، در شکلگیری و تشدید دو مکتب «قدری»و«جبری»بیتأثیر نبوده است.
اینگونه واژهها و مفاهیم که در سراسر قرآن به چشم میخورد، از یک طرف نشانگر این مطلب است که از دیدگاه قرآن، انسان در اعمال خویش دارای اراده و قدرت انتخاب بوده و مهمترین زمینه برای انتخابی ناشایست، ضعف اخلاقی و رذایل روحی میباشد، و از سوی دیگر نمایانگر این معنی است که شرط رهیابی به مسیر هدایت و ایمان دینی، داشتن پاکی طینت، صفای دل و روح حقیقت گراست.
(31) آنچه بیش از همه بر آن تأکید شده و معنای اصلی ایمان دینی نیز همین است، «اعتقاد قلبی همراه با اقرار زبانی و عمل جوراحی»میباشد و همین معناست که در مقابل اسلمی قرار گرفته که به معنای تسلیم ظاهری بکار رفته است.
اینگونه تعابیر روشنگر آن است که ایمان مقولهای قلبی است، نه امری زبانی، تصوری و یا تصدیق ذهنی و در صورتی که انسان با دل و جان در مقابل خداوند تسلیم گردد، خداوند نیز روح و قلب او را مستقیما و بدون واسطه مفاهیم و تصورات مورد، تأیید قرار خواهد داد.
از آنجا که آدمی پس از تسلیم و به میزان شدت آن، از روح ایمان بهرهمند میشود، بعد از ایمان نیز همان تسلیم که بر اساس اختیار شکل گرفته است، همراه با تأکید و تأیید الهی در عمل ظهور نموده و جلوهگر میشود."