ملخص الجهاز:
"ما وقتی بتاریخ مراجعه میکنیم و آنهمه اقوال متناقض را درباره گذشتگان مینگریم آرزو میکنیم کاش ما بجای نویسندگان آنزمان بوده و حقیقت را چنانکه بود مینمایندیم ولی باید گفت نویسندگان دلتنک و مغموم نباشند زیرا زمان با صبغه نیک و بد خود گذشت و راهی ببازگشت آن نداریم ولی روزی فرا میرسد که ما از دستهء گذشتگان خواهیم بود همچنان‌که ما دیگران را محاسبه و تقبیح میکنیم اسلاف درباره اعمال ما همین راه را خواهند پیمود شما از رفتار گذشتگان اظهار نفرت و انزجار میکنید و حال آنکه پیرو آنانید هر نویسندهء را بهترین نویسندگان و هر شاعری را بزرگترین سخن‌سرایان میدانید هر مؤلف کتابی را سرآمد دانشمندان و هر سخنوری را یگانه خطیب دنیا و هر فقیهی را حجت الاسلام و آیت الله میخوانید آیا همه یکسانند و تفاوتی در بین نیست؟چگونه امروز زید بر عمر برتری دارد و فردا عمر از زید افضل و بالاتر است چه شد آن ملکه و قوه تمیز که خداوند بهمه عطا فرموده است تا بوسیله آن درجه و تفاوت اشخاص امتیاز یابد؟آیا تفاوت اختلاف فاحش ذوق شما بجائی رسیده است که یک فرد یعنی در نظر برخی از شما بهترین کسان و در دیده دیگران بدترین مردمان روی زمین باشد؟ اکنون خیال میکنیم که خامه را از نوشتن بازداشته‌ام و خود را تنها و مجرد از زمان میبینم تصور میکنم که یکی از افراد آینده میباشم بکتابخانه که مملو از نوشته‌های گذشته است مراجعه میکنم میخواهم شرح‌حال یکی از رجال معاصر شما را مطالعه کنم آنچه نوشته بودید خواندم-یکی او را بزرک،شریف،دانشمند و رب النوع خوبی میخواند."
(
, 
, 
)
