ملخص الجهاز:
"وی در شرح کتاب«لا مبدأ»، ضمن تأکید بر اینکه از نظر ارسطو، محرک نامتحرک، علت غایی، معشوق و مشتهاست میگوید:اگر این سخن درست باشد، محرک نامتحرک(عقل)که معشوق است نمیتواند مبدأ و علت فاعلی حرکت جاویدان بشمار رود؛بلکه عاشق و مشتهی، علت فاعلی و مبدأ حرکت خواهد بود که نفس فلک میباشد.
همانگونه که تاکنون دیدیم ارسطو تنها از طریق احتیاج حرکت به محرک به این مطلب رهنمون شد که برای حرکت مستدیر و جاویدان آسمان اول که حرکتهای عالم به آن منتهی میشوند، باید محرکی جاویدان در نظر گرفت و وجود چنین محرکی واجب و ضروری است والا تغییرات و حرکتهای جهان و از جمله حرکت جاویدان آسمان اول، قابل توجیه نخواهد بود.
اینک وقت آن رسیده که به یکی از مهمترین و بحثانگیزترین ویژگیهای محرک نامتحرک یا خدا بپردازیم:آیا محرک نامتحرک واحد است یا کثیر؟ و اگر کثیر است تعداد آن چند است؟پیش از همه باید تذکر دهیم که در تمام آثار ارسطو، تنها قسمتی که بطور مستقل به الهیات بالمعنی الأخص یا خداشناسی، اختاص یافته است، کتاب دوازدهم(لا مبدأ)از متافیزیک میباشد که مرکب از ده فصل بوده و مقصود اصلی از آن، بحث پیرامون محرک نامتحرک و اوصاف اوست.
سپس بر اساس اینکه یک نوع حرکت و یک آسمان و فلک موجود است، به توحید میگراید، اما با ملاحظه رصدهای نجومی که حداقل 47 فلک متحرکت و در نتیجه همین تعداد از انواع حرکت را اثبات میکند، به شرک منتهی میشود؛در حالی که شرک را با اصل فردیت در تعارض میبیند و توجیهی برای ارتباط محرکهای نامتحرک نمییابد و با کمال تواضع و صراحت، یافتن راه حل نهایی و قاطع را به «اندیشمندان نیرومندتر» (92) از خود واگذار میکند."