ملخص الجهاز:
"» (3)اگر چه بسیاری از محققین به شورشهای آغاز سلطنت داریوش، رنگ دینی داده و عنوان میکنند که داریوش به خاطر روی گردانی از دین قدیم و قبول زرتشتیگری، از طرف مغان با به وجود آوردن شورشهایی از این قبیل اذیتمیشد، ولی سؤالی که پیش میآید این است که: داریوش چرا در کتیبههای خود-که به گفته ابو الکلام آزاد یکی از دلایل زرتشتیگری آنها به حساب میآید-به طور رسمی و اسمی این پیروی خود را از زرتشت عنوان نکرده و نام زرتشت را نیاورده است؟اگر چه در کتیبههای ساسانی هم نامی از زرتشت نیامده، ولی به صورت دین رسمی اعلام شده و مورد پذیرش عموم قرار گرفته بود.
Benveniste(-خاورشناس معروف فرانسوی-بر اساس پژوهشی علمی و دقیق در «مذهب پارسیان بنا بر متون یونانی»ثابت کرده است که پادشاهان هخامنشی، بنابر آنچه از آثار مورخان یونانی و کتیبهها بر میآید، به هیچ روی کیش زرتشتی نداشتند؛بلکه معتقد به مذهب قدیم آریایی بودند و اگر ما این نظریه را بپذیریم، یکی دانستن کی گشتاسب و ویشتاسپ هخامنشی -پدر داریوش-امری محال خواهد بود.
خشایارشادر بین شاهان هخامنشی، تنها کسی که بر خلاف سیاست اسلاف و اعقاب خود رفتار کرد، خشایارشا بود که نسبت به عقاید مذهبی بابلیان و مصریان بیاحترامی کرد و با خشونت با شورش مصر و بابل برخورد نمود و دستور داد دیوارهای استحکامات شهر مزبور را خراب کنند، معابد آن را ویران سازند و مجسمه زرین خدای بعل را ذوب نمایند."