کارنامه نظری مواجهه علما و روحانیت با تجدد و نظام پارلمانتیسم در عصر مشروطیت أخبار وتقارير

"از دیدگاه نویسنده در نحوه مواجهه علمای مشروطه با جریان مدرنیته و پارلمانتیسم، گونه‌ای خاص از اقتباس از تجربه سیاسی مغرب زمین دیده می‌شود، که با تکیه بر ماهیت و شبکه عناصر تمدنی غرب شکل گرفته بود. در جمع‌بندی مقاله حاضر، نویسنده به این نتیجه می‌رسد که علمای عصر مشروطه، در مجموع کارنامه پرباری را بر راستای مقاومت اسلامی سامان دادند و این حرکت سیاسی که بر اساس «خویشتن‌شناسی غریزانه» و احیای تراث اسلامی رقم خورده بود، عمدتا راهبردی ایجابی را طلب می‌کرد که این راهبرد، اگر چه می‌توانست به «تصرف در جوهر مدرنیته» منجر شود، اما عمدتا به «تصرف در سطح خرد» بسنده نمود و آن نیز ناموفق از کاردرآمد و زمان آن نرسیده بود تا بتواند به تصرف در سطح کلان دست زند که فرآورده آن‌را نمی‌توان از سنخ اقتباس دانست؛ بلکه باید آن‌را تأسیس عقلانیت هدایت شده دینی در مسیر تمدن سازی ارزیابی کرد."