ملخص الجهاز:
"یکی از مهمترین نتایج خاتمه جنگ سرد بر مناسبات سیاسی خاورمیانه ،که میتوان آن را از سال 6891 به بعد خاتمه یافته تلقی کرد،کاهش چشمگیر ارزش استراتژیک و قدرت چون و چرای برخی از کشورهایی بود که در گذشته به علت موقعیت جغرافیایی خود در جوار شوروی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و نزد رقبای غربی اتحاد شوروی،و به ویژه ایالات متحده،ارج و قرب خاصی داشتند.
در قفقاز این وضعیت جدید موجب آن شد که رقابت دیرینهء ایران و ترکیه برای کسب نفوذ در منطقه،و بویژه در جمهوری آذربایجان که به لحاظ خصوصیات زبانی و فرهنگی ترک و ایرانیاش پیوندهای نزدیکی با هر دو کشور داشت،سیر جدیدی را آغاز کند.
مع هذا این نکته را نیز باید در نظر داشت که رقابت فوق الذکر فقط یکی از چندین و چند عامل فعال در این زمینه است،و عوامل مهم دیگری چون مواضع روسیه و جنگ قدرتی که در خود جمهوری چریان دارد در این امر مؤثر بوده است.
در حالی که عواملی چون حضور روسیه و اختلاف سیاسی در داخل جمهوری آذربایجان در پیش آمد (به تصویر صفحه مراجعه شود) چنین وضعی،یعنی در کند و بطیء شدن هرگونه پیشرفت در زمینهء بهرهبرداری از منابع سوختی جمهوری مؤثر بوده است،رقابتهای منطقهای و به ویژه تلاشهای جاری در کوتاه نگهداشتن دست ایران از مشارکت در روند صدور نفت و گاز حوزهء دریایی خزر نیز در این امر نقش مهمی دارد.
البته برای کسانی که حداقل آشنایی نیز به تاریخ منطقه دارند،بیاساس بودن چنین آرائی روشن است ولی بیش از پنجاه سال تبلیغ در جمهوری آذربایجان چنان دیرپایی در اذهان مردم بر جای گذاشته است که بسیاری از آنها وحدت مجدد این دو بخش«شمالی»و«جنوبی»را بعنوان یک اصل خدشهناپذیر ملی مینگرند."