خلاصة:
معاهده ذهاب یکی از حلقه های زنجیری است که زمینه ساز سقوط دولت صفویه شد چرا که صاحب نظران بر این باورند در نتیجه انعقاد این معاهده در دراز مدت نیروی نظامی ایران به سستی گرایید. در اینجا نیز به علل شکست ایران در نبرد بغداد و مراحل جنگهای بین النهرین پرداخته شده است.
ملخص الجهاز:
"اما حوادث نظامی سال 8401 ق8361/ م و تصرف بغداد توسط قوای سلطان مراد چهارم صرفا در بطن و متن آن وقایع خلاصه نمیشود،بلکه ریشه در برخی عوامل،تصمیمات و اقدامات دوران سلطنت شاه عباس اول دارد که عبارتند از:نگاهداری شاهزادگان در حرم، تحولات ساختاری در تشکیلات نظامی و بوجود آمدن تضاد و ناهماهنگی بین عناصر قدیم و جدید سپاه و تثبیت نشدن موقعیت نظامی ایران در مقابل عثمانیها تا پیش از درگذشت آن شاه (جمادی الاول 8261/8301 م).
شاه صفی در رأس سپاهیانش در 32 محرم همین سال از اصفهان به همدان حرکت کرد و هنگامی که خسرو پاشا در ادامهء راهپیمایی به شهر زور رسید،زینل خان،سپهسالار ایران به محل ماهیدشت شتافت تا سر راه آنها را بگیرد اما غافل از اینکه تقی پاشا یکی از فرماندهان قوای عثمانی به پای قلعهء مریوان رسیده و در آنجا موضع گرفته است.
البته سوء تدبیر و اقدامات ناراضی کننده و تصمیمگیریهای نادرست نیز مزید برآنهاست که میتوان به مواردی اشاره کرد: الف)شاه صفی در برابر نخستین گزارشهایی که توسط ملازم رستم خان سپهسالار و دو جاسوس دیگر مبنی بر تصمیم سلطان مراد برای حرکت به بغداد به وی داده شد(42 شوال 7401)واکنشی از خود نشان نداد و خطر دشمن را جدی نگرفت و در ربیع الثانی همان سال نیز هنگامی که«هر روز از اطراف خبر آمدن سلطان مراد به قصد تصرف بغداد به سمع همایون میرسید»اینبار به صدور دستور تدارکات اسباب قلعهداری و فرستادن نقدی خان،حاکم کوه گیلویه به بغداد بسنده کرد."