خلاصة:
آنچه در پی می آید، یادداشتی است از استاد مصطفی ملکیان بر مقاله «اعلامیه نود و پنج ماده ای لوتر» که در شماره 28 مجله هفت آسمان منتشر شد.
ملخص الجهاز:
"حضور دین یک امر جمعیت شناختی و آماری نیست، یعنی به شمار کسانی که، در سرتاسر جهان، به لحاظ شناسنامه ای پیرو آن دین محسوب می شوند بستگی دارد، بلکه امری فرهنگی است، یعنی قیامش به این است که آن دین در ذهن و ضمیر کسانی حضور داشته باشد، خواه آن کسان اسما نیز پیرو آن دین به حساب بیایند و خواه نیایند; و مقصود از حضور دین در ذهن و ضمیر آدمیان نیز چیزی جز این نیست که باورها، احساسات و عواطف، خواسته ها و اراده های آنان واقعا و بجد از آموزه ها و فرموده های آن دین متأثر باشند.
اگر آنچه الاهیدانان و عالمان دین در مدارس علوم دینی تعلیم و تعلم می کنند، وقتی در صحنه زندگی عملی و واقعی انسان ها حضور می یابند، هیچ مسئله واقعی ای را نگشاید و هیچ مشکل واقعی ای را نزداید، یعنی اگر آنچه اینان آموزانده و آموخته اند به کار حل مسئله و رفع مشکل نیاید و آنچه را به کار حل مسئله و رفع مشکل می آید نیاموزانده و نیاموخته باشند، در این حال، دین از حضور فرهنگی خود محروم شده است; و عدم حضور فرهنگی دین یعنی عدم حضور دین; چرا که اهمیت و هویت دین اهمیت و هویتی فرهنگی است، بدین معنا که موطن اصلی دین درون آدمیان است و دین، چون در این موطن رسوخ و قرار یافت، سایر جنبه های حیات آدمی، یعنی زندگی بیرونی او را ارتزاق و تغذیه می کند و قوت و قوت می رساند."
(
, 
, 
)
