ملخص الجهاز:
"دام هولناک جبرگرایی معاویه آنچنان مصیبتآفرین است که پس از هجوم مغولان وحشی و بدون تمدن به ایران زمین، تاریخنگاران مشهوری چون علاء الدین عطا ملک جوینی(326-186)مؤلف کتاب تاریخ جهانگشای جوینی و رشید الدین فضل الله همدانی(546-817 هـ،ق)مؤلف کتاب مشهور جامع التواریخ تحت تأثیر فرهنگ جبرگرایانه،هجوم جماعتی بیدین و وحشی بر بلاد اسلام را«تقدیر و مشیت الهی»میدانند و ما پس از بیان و شرح جبرگایی معاویه،بخشهایی از آثار آن دو را نقل میکنیم.
محمد بن سعد(وفات 302 هـ،ق)از مورخان قدیمی در کتاب الطبقات الکبری مینویسد: «آنگاه که عبد الله بن مطیع عدوی به عمر بن سعد اعتراض کرد و گفت:آیا تو حکومت سرزمین همدان و ری را بر ریختن خون پسر عمویت حسین علیه السلام ترجیح دادی؟عمر بن سعد در پاسخ گفت:این کار از جمله اموری بود که از جانب خدا تقدیر شده بود»2.
متأسفانه دو مورخ معروف علاء الدین عطا ملک جوینی(326-186 هـ،ق) مؤلف کتاب سه جلدی تاریخ جهانگشای جوینی و رشید الدین فضل الله همدانی(546 -817 هـ،ق)مؤلف کتاب مشهور جامع التواریخ با آنکه در آثار خود از جنایات مغولان سخن گفتهاند،اما تحت تأثیر فرهنگ جبرگرایانه،هجوم جماعتی بیدین و وحشی بر بلاد اسلام را تقدیر و مشیت الهی دانستهاند.
و به راستی آیا میتوان باور کرد که چنگیز خان که سپاهیانش آن جنایات هولناک را در شهرهای اسلامی انجام دادند،از خداوند یاری و مدد میخواستند؟!و شگفتآور اینکه خواجه رشید الدین فضل الله خود در کتاب جامع التواریخ از آن تبهکاریهای مغولان به تفصیل سخن گفته است."