خلاصة:
بررسی نقش فرهنگ سازمانی مدارس در فرسودگی شغلی دبیران دوره راهنمایی شهر تهران
احقر قدسی*
* پژوهشکده تعلیم و تربیت
هدف از این پژوهش، بررسی نقش فرهنگ سازمانی مدارس در فرسودگی شغلی دبیران دوره راهنمایی شهر تهران است. جامعه مورد مطالعه شامل کلیه دبیران دوره راهنمایی شهر تهران در سال 1385 است. حجم نمونه، بر اساس اصول علمی و فرمول تعیین حجم نمونه، 300 نفر بوده که با استفاده از شیوه نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای از جمعیت یاد شده انتخاب شده اند. برای بررسی پرسش های پژوهش از دو ابزار زیر استفاده شده است: الف) پرسشنامه فرهنگ سازمانی بر اساس مدل دفت، دارای 26 پرسش پنج گزینه ای در چهار بعد (فرهنگ سازمانی کارآفرینی، فرهنگ مشارکتی، فرهنگ ماموریتی و فرهنگ بوروکراتیک)، به منظور سنجش فرهنگ سازمانی، ب) پرسشنامه ماسلاج و جکسون شامل 22 پرسش پنج گزینه ای در سه بعد (خستگی عاطفی؛ مسخ شخصیت؛ عدم موفقیت فردی)، به منظور سنجش فرسودگی شغلی. برای تحلیل نتایج آمار توصیفی و آمار استنباطی (آزمون رگرسیون چند متغیره با بهره گیری از روش حل گام به گام) به کار بسته شده است. نتایج پژوهش نشان داده است: 1 .51.6 درصد از مدارس دوره راهنمایی دارای فرهنگ سازمانی بوروکراتیک، 17.6 درصد دارای فرهنگ مشارکتی و 19 درصد دارای فرهنگ ماموریتی و فقط 7.8 درصد از مدارس دارای فرهنگ کارآفرینی، در سطح بالاتر از متوسط قرار دارند.
2. 35.28 درصد از دبیران دوره راهنمایی دارای فرسودگی شغلی که 70 درصد از آن ها در بعد خستگی عاطفی و 22.1 درصد در بعد عدم موفقیت و 8.8 درصد در بعد مسخ شخصیت فرسوده و بالاتر از متوسط قرار دارند.
از روی نمرات فرهنگ سازمانی مدارس می توان فرسودگی شغلی دبیران دوره راهنمایی را پیش بینی کرد.
قدرت پیش بینی فرهنگ سازمانی کارآفرینی بیش از فرهنگ سازمان مشارکتی و فرهنگ سازمانی مشارکتی بیش از فرهنگ سازمانی ماموریتی و فرهنگ بوروکراتیک است.
ملخص الجهاز:
بررسی سؤال سوم پژوهش «آیا فرهنگ سازمانی مدارس بر فرسودگی شغل دبیران تأثیر دارد؟» برای پاسخ دادن به سؤال پژوهش فوق اثر فرهنگ سازمانی در ابعادفرهنگ کارآفرینی،فرهنگ مشارکتی،فرهنگ مأموریتی و فرهنگ بوروکراتیکبر فرسودگی شغلی دبیران با بهرهگیری از آزمون رگرسیون چندمتغیره مقایسهشد که نتیجهی آن در جدول زیر ارائه شده است: (به تصویر صفحه مراجعه شود)نتایج:جدول فوق نمایانگر این است که از میان ابعاد فرهنگ سازمانی،فرهنگ کارآفرینی دارای بیشترین ضریب همبستگی با فرسودگی شغلی استو به تنهایی 0/03 از واریانس فرسودگی شغل را تبیین میکند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود)همانطور که مشاهده میشود مشارکت فرهنگ سازمانی در بعد فرهنگکارآفرینی در تبیین متغیر فرسودگی شغل معنادار است.
بدین ترتیب جدول فوق بیانگر این نکته است که میان فرهنگ سازمانی در بعد کارآفرینی بافرسودگی شغلی رابطهای معنادار وجود دارد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود)همانطور که در جدول فوق ملاحظه میشود،فرهنگ سازمانی در بعدفرهنگ کارآفرینی و بعد فرهنگ مشارکتی در فرسودگی شغلی دبیران مؤثراست.
نتایج تحقیقات پیشین مبین آن است که در مدارس دارای فرهنگ سازمانیبوروکراتیک،مدیر بر روشهای رسمی،خشک،اقتدارگرایانه و خودکامه تأکیدمیورزد و رضایتمندی و انگیزش شغلی کارکنان و معلمان در سطح پایینقرار دارد.
یافتههای این پژوهش مبین آن است که 35/28 درصد از دبیران دورهیراهنمایی فرسودگی شغلی دارند که 71 درصد از آنها در بعد خستگی عاطفی،22/1 درصد آنها در بعد عدم موفقیت،8/8 درصد آنان در بعد مسخشخصیت فرسودهاند و بالاتر از سطح متوسط قرار دارند.
یافتههای این پژوهش بیانگر آن است که براساس نمرات فرهنگ سازمانیمدار میتوان فرسودگی شغلی دبیران دورهی راهنمایی را پیشبینی کرد.
نتایج پژوهش بنت7و دیگران(2002)نشان داده است که میان فرهنگسازمانی کارآفرینی و مشارکتی با فرسودگی شغلی رابطه معکوس و منفیوجود دارد.