ملخص الجهاز:
"این امر چندان تعجبآمیز نخواهد بود اگر تصور شود که کاروانسرای چاه سیاه قدیم22 که همچنان به سبک چهار ایوانی است در همان عصر ساخته شده و آنطور که بعدا خواهیم دید مساکنی دیگر باحتمال زیاد از همین اصل پیروی کردهاند همچنین ملاحظه خواهد شد که مسجد در این برهه از تاریخ خود در اطراف مقصوره شامل دو حیاطخلوت کوچک میشود که مختصر روشنائی به دهلیز مجاور میدهد.
بعدا نیز در زمان مغول با احداث ایوانی در منتهی الیه شمالی حیاط که در درون ساختمانهای قدیمی جای گرفت تغییرات و خرابیهائی ببار آمده بهمین مناسبت نماهای جدیدی روسازی شد(لوحه a 2) و در سمت جنوب توسعههائی بوجود آمد و بر گنبد؟؟؟خیز چهارطاق گنبدی دیگر سوار گردید(لوحه d 2) قهی در همان ناحیه در 11 کیلومتری مغرب کوهپایه قرار گرفته و مطابق روایت محلی کهنترین محل تجمع این منطقه میباشد.
یک پلکان دیگر هم به یک شبستان دراز زیرزمینی منتهی میشود(شکل 10) هنگام بازدیدها در اوت 1963 تعمیرگران در حال بازسازی طاقها و اندود آن بودند و همین امر برای مشاهدات ما بشرح زیر فوق العاده مساعد بود: مقصوره یا گنبدخانه-یک چهارطاق(ابعاد داخله آن 4*4 متر)مطابق سبک متداول بنا گردید:قوسها کاملا آزاد است لکن حرزهای شمالی که از حرزهای جنوبی کم ضخامتتر است با دهلیزهای اطراف حیاط مشترک میباشند.
محراب گچی که با اشکال نقاشیشده به سه رنگ زینت یافته تاریخ آن به حدود قرن چهاردهم میلادی میرسد مساجد رواقدار (Les mosqueeagaleriec) مجهز به گنبد مرکزی که طرز عملکرد پوشش آنها اکنون در ایوان کرخه آشکار است (تعدادی قوسهای باربر که فاصله بفاصله قرار گرفته و طاقهای کوچکی که از عرض زده شده حمل میکنند)میبایستی در عهد مغول زیاد مورد عنایت بوده باشد."