شرح قانون مدنی ایران مقالة

"ولی تحقیق آن است که سنن عادله آن قوانینی‌ است که تحت اختیار بشر بوده و ایجاد آن موجب‌ خوشبختی و راحتی فرزند انسان گردد یعنی قوانین در مقابل‌ صلاح و فساد روزانه آدمی مطلق العنان نبوده بلکه تحت‌ سیطره و اقتدار اراده وی باشد که آنچه را بحال خود نافع می‌بیند باقی بگذارد و آنچه را مضر میشناسد از میان بردارد بعبارت واضحتر قوانین عادله آن قوانینی را گویند که موجب ارتقاع بشر گردد نه مانع پیشرفت آن‌ شود وگرنه فرزند انسان نمیتوانست از حالت اولی خود گامی پیشتر گذارد و از لباس توحش بیرون آید بنا بر این عقیدهء فرقه‌ای که خاک را مؤثر در وضع قانون‌ شناخته یا اصل نژاد را مستقلا تأثیر داده‌اند مخدوش و از مرحلهء تحقیق خارج است چه اجرای هریک از دو اصل‌ فوق بتنهائی در همه ممالک مشکل بلکه غیرممکن بنظر میرسد لذا لازم است که هیئت مقننه در وضع قانون‌ وضعیت جغرافیائی و اوضاع اجتماعی و آداب و رسوم‌ و عادات و اخلاق عمومی و ارتباط با ملل مختلف دنیا و قوانین ممالک دیگر را رعایت کنند تا در اجراء قوانین‌ دچار اشکال نگردند و از این جهت بعضی از ممالک متمدنه‌ خاک را مؤثر دانسته و منطقهء حکومت قانون را افراد آن خاک شناخته و برخی دیگر نژاد را طرف قانون قرار داده و بعضی جمع بین هردو اصل کرده‌اند ایران از ممالکی‌ است که هیئت مقننه آن هردو اصل را تلفیق کرده و قانون‌ تابعیت که ضمیمهء جلد دوم قانون مدنی طبع و نشر گردیده‌ وضع و بتصویب رسانیده‌اند اینک از بحث در آن صرف‌ نظر کرده و آنچه ذکر آن در این باب لازم است در جای خود مفصلا بیان خواهیم کرد."