خلاصة:
هدف اصلی این تحقیق شناسایی مهمترین عوامل مؤثر بر انسجام ملی است. با بررسی منابع مربوط به موضوع و جمعبندی مطالب، میتوان نتیجه گرفت که عوامل گوناگونی بر همبستگی و انسجام ملی در یک کشور مؤثرند که در این تحقیق، دوازده عامل از مهمترین آنها مورد بررسی قرار گرفته است. طبق این بررسی میتوان نتیجه گرفت که در یک جامعه هر چه توسعۀ اقتصادی، توسعۀ فرهنگی، توسعۀ آموزشی، توسعۀ سیاسی، هویت ملی، محبوبیت دولت، مشارکت سیاسی، مردمسالاری (دمکراسی)، ملیگرایی(ناسیونالیسم)، برابری شهروندان، رضایت سیاسی نخبگان و زبان رسمی قویتر باشند، همبستگی و انسجام ملی در آن جامعه بیشتر و نیرومندتر است.نتیجۀ دیگری که به صورت تلویحی و غیرمستقیم از این بررسی به دست میآید، مطلوب بودن وضعیت اتحاد و انسجام ملی در جامعۀ ایران است. جامعۀ ایران متشکل از ایلات و قبایل یا گروههای زبانی و مذهبی گوناگونی مانند فارسها، آذریها، کردها، بلوچها، لرها و ... است که از گذشتههای دور دارای فرهنگ، آداب و رسوم و هویت مشترک ایرانی بودهاند. با توجه به اینکه بیشتر عوامل دوازدهگانۀ مؤثر بر انسجام ملی در جامعۀ ایران در مقایسه با بسیاری از جوامع همجوار در وضعیت نسبتا خوبی قرار دارند و در حال رشد و شکوفایی هستند و از طرف دیگر، با توجه به سابقۀ تاریخی وحدت ملی در ایران، میتوان دریافت که میزان انسجام ملی در کشور نسبتا بالاست.
ملخص الجهاز:
"ک. به: همان) طبق این رهیافت، اگر چه خود قوم پدیدهای طبیعی، کهن و سنتی است و هرگز کسی برای ایجاد آن طرحی نریخته است، اما هویت قومی، کهن و اولیه نیست، بلکه ابزاری سیاسی است که در شرایط و اوضاع و احوال خاصی به وجود میآید تا در خدمت پیشبرد منافع مادی و سیاسی بازیگرانی قرار گیرد که وفاداری، دلمشغولی و هدف اساسی آنها قومی نیست.
طبق این بررسی میتوان نتیجه گرفت که در یک جامعه هر چه توسعۀ اقتصادی، توسعۀ فرهنگی، توسعۀ آموزشی، توسعۀ سیاسی، هویت ملی، محبوبیت دولت، مشارکت سیاسی، مردمسالاری (دمکراسی)، ملیگرایی (ناسیونالیسم)، برابری شهروندان، رضایت سیاسی نخبگان و زبان رسمی قویتر باشند، همبستگی و انسجام ملی در آن جامعه بیشتر و نیرومندتر است.
توسعۀ اقتصادی از طریق کاهش خطر اختلافات و منازعات قومی، توسعۀ فرهنگی از طریق سازگار کردن خردهفرهنگهای محلی با یکدیگر، توسعۀ آموزشی از طریق تقویت چندفرهنگی و کاهش تعصبات قومی، توسعۀ سیاسی از طریق افزایش مشارکت سیاسی و تقویت جامعۀ مدنی، هویت ملی از طریق پیوند دادن هویتهای قومی در چارچوب یک هویت مشترک، محبوبیت دولت از طریق ایجاد مبنایی برای وفاق و یکپارچگی گروههای مختلف، مشارکت سیاسی از طریق رفع تضادهای درونی کشور، مردمسالاری(دمکراسی) از طریق تأسیس نهادهایی برای پیگیری مسالمتآمیز حقوق افراد و گروهها، ملیگرایی(ناسیونالیسم) از طریق ایجاد احساس وفاداری به کشور، برابری شهروندان از طریق رفع احساس نابرابری و تبعیض در میان گروهها و اقوام مختلف، رضایت سیاسی نخبگان از طریق تبعیت اقوام از نخبگان و زبان رسمی از طریق نوعی وجه تمایز فرهنگی بخشیدن به کل افراد یک ملت، باعث تقویت همبستگی ملی میشوند."