خلاصة:
آنچه دراین مقاله ارائه شده وعرفی مختصر کتاب روضة العقول، تحریر دیگر مرزبان
نامه و اشاره به چند ویژگی سبکی این کتاب است.این ویژگیها در سه بخش فراهم آمده
است؛نکات بلاغی، دستوری و لغوی.اگر چه در هر بخش به مناسبتهای مختلف اشاراتی شده و شواهدی هم ارائه گردیده است،
لکن غرض کلی از این مقاله آشنا کردن خوانندگان با بخش سوم این نوشته یعنی کاربرد
واژگان مجعول دراین کتاب بوده است.نگارنده معتقد است که جعل کلمات در کتاب روضة
العقول نسبت به کتب همنوع خود بسیار بیشتر است و این بدان جهت است که نویسنده آن به
منظور ایجاد ترصیع و موازنه که این کتاب براساس آن تدوین شده، اقدام به این کار
کرده است.در پایان مقاله فهرستی از واژههای مجعول و کلماتی که در دیگر آثار و
فرهنگهها موجود هستند، اما دراین کتاب به مفهوم خاص به کار رفتهاند، ارائه شده
است.
ملخص الجهاز:
احتمال دارد در اینجا واژه ترصیع در معنی اصطلاح خاص بدیعی به کار نرفته باشد و شاید بتوان گفت غرض از استعمال این اصطلاح، همه آرایههای ادبی، است، اما از آنجایی که نویسنده به شدت تحت تأثیر مقامات حریری بوده و در بسیاری از موارد عین جملات و عبارات و کلمات آن کتاب را به همان نظم و ترتیب موجود در مقامات، در روضة العقول به کار برده است، میتوان گفت که این تحریر مرزبان نامه هم چون مقامات حریری براساس آرایههای موازنه و ترصیع و سجع شکل گرفته که این اصرارها خود به خود باعث ایجاد واژههای متوازن، مترادف، متضاد، و انواع اشتقاقها و جملات قرینه گشته است.
هرچند توجه به این نوع صنایع و آرایههای ادبی در همه آثار نثر فنی کم و بیش مشهود است، ولی نویسنده روضة العقول دراین مورد راه افراط پیموده و خود مینویسد: «به توفیق خدای و موافقت رای و مساعدت و رعایت درایت و مظافرت فضایل و مظاهرت فواضل و اعانت حدس و مرادفت ذکا(این کتاب را)بجواهر زواهر الفاظ حجازی و درر غرر الفاظ تازی محمد غازی..
چنانکه ملاحظه میشود نویسنده در تحریر خود بر آوردن واژههای عربی اصرار داشته و این درحالی است که در مرزبان نامه و راوینی تحریر دیگر همین کتاب که اتفاقا حدود ده پانزده سال بعد از روضة العقول به نثر منشیانه نگارش یافته است، هرگز به اندازه روضة العقول، نه واژههای عربی دور از ذهن در آن به کار رفته و نه به این اندازه بر موازنه و ترصیع اصرار شده است.