ملخص الجهاز:
"امیر المؤمنین علی(ع)به وجود گوهر گران عقل در انسان آگاهی کامل داشته و در راه تربیت دینی انسانها از روش استفاده کرده است.
» (کلینی،10/1)امیر المؤمنین علی(ع)دربارهی ارزش عقل میفرماید:{/«لا مال أعود من العقل»/}(نهج البلاغه،حکمت113)،«هیچ مالی سودمندتر از عقل نیست» در تربیت دینی نیز از آنجایی که متربی در پی کسب کمالات و سودهای جاودانه است و کسب این کمالات،نیز احتیاج به معرفت و شناخت دارد،همانطور که انسان با مال کمال ظاهری را به دست میآورد.
» امام علی(ع)همواره در سخنان خود بر استفادهی انسان از قوهی تعقل در تمام مراحل زندگی و بیان و فهم مطالب از طریق استدلال متقن و محکم و عقلپسند تاکید دارد و میفرماید:«لیست الرویۀ کالمعاینۀ مع الإبصار فقد تکذب العیون أهلها و لا یغش العقل من استنصحه»(نهج البلاغه،حکمت 281)،«تدبیر با تعقل مانند دیدن با چشمان نیست،زیرا گاهی چشمان به مقتضیات ساختار و موضعگیری بیننده،خلاف واقع را نشان میدهد،در صورتی که عقل،کسی را که از آن پندی بخواهد،فریب نمیدهد.
بنابراین از عقل میتوان به عنوان مشاورهی امین و قابل اعتماد در امور استفاده کرد و با توجه به سخنان امیر المؤمنین(ع)دشمنان عقل را اینگونه نام برد:1-هوی و هوس انسان 2-خودبینی و خودخواهی3-آرزوهای دنیایی و دلبستگیهای واهی4-طمع ج-راههای تقویت عقل: هر انسانی میتواند بر عقل خویش بیفزاید و آن را کاملتر گرداند زیرا عقل قابل ترببت، تقویت و تکامل است.
5-بهرهگیری از تجربیات دیگران: یکی دیگر از موارد تقویت عقل که از کلام امیر المؤمنین(ع)در نهج البلاغه به دست میآید، بهرهگیری از تجربیات دیگران که مربی در تربیت دینی میتوان متربی را به بهرهگیری از تجربیات دیگران تشویق کند چرا که استفاده از تجربه یکی از مقومات تعقل است،چنانکه امیر المؤمنین(ع)میفرماید:«العقل حفظ التجارب و خیر ما جریت ما وعظک»(نهج البلاغه، نامه 31)،«عقل حفظ تجربههاست و بهترین تجربهها چیزی است که به تو پند بدهد."