تحلیل انتقادی بر موسیقی شعر خاقانی شروانی مقدمة ومراجعة

مؤلف: ذوالفقاری، محسن ؛

علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز بهار 1381 - شماره 34 التصنيف العلمية - البحثية (Ministry of Science/ISC (‎10 صفحة - من 109 إلی 118 )

الکلمات المفتاحية: موسیقی شعر وزن خاقانی نقد موسیقایی شعر قصاید وزن شعر دیوان بحر شعر خاقانی شاعر

خلاصة:

از دیر زمان در شعر فارسی توجه به وزن و موسیقی شعر مطرح بوده است، به گونه‌ای که عروض و قافیه را به عنوان دو عنصر اصلی ساختمان شعر به حساب آورده‌اند.هدف از این مقاله ارایه روشی منسجم در نقد علمی وزن شعر فارسی است.آنچه در نقد موسیقایی مورد عنایت است، توجه به رویکردهای دیگر نقد ادبی در کنار وزن شعر است که می‌تواند در نقد علمی مورد نظر قرار بگیرد؛به عبارتی مسائلی چون سبک‌شناسی وزن شعر؛روان‌شناسی وزن؛نقد نوعی و وزن؛ زبانشناسی و وزن و...تأکید بر شعر خاقانی و اعمال نظریات انتقادی، چاشنی مطالب انتقادی است. زیبایی‌شناسی اوزان شعر خاقانی همراه با ملاحظات آماری 50 قصیده و...از مهمترین بحث‌هایی است که در دیوان خاقانی مورد مطالعه قرار گرفته است و نتایج تحلیلی آن در این مقاله آمده است.

ملخص الجهاز:

"بحر منسرح مثمن مطوی موقوف(کشوف)؛مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن(فاعلان)بیشتر مد نظر خاقانی است که در قصاید زیر دیده می‌شود:زد نفس سر به مهر صبح ملمع نقابخیمه روحانیون گشت معنبر طناب(دیوان، 41)جبهت زرین نمود طره صبح از نقابعطسه شب گشت صبح، خنده صبح آفتاب(دیوان، 45)نیز بیت زیر که در بحر رمل مثمن مشکول آمده است:صفتی است حسن او را که به وهم در نیایدروشی است عشق او را که به گفت برنیاید(دیوان، 120)در کنار این اوزان پویا اوزان دیگری دیده می‌شود که ضمن شفافیت، روانی و زلالی خاصی که دارند از پویایی و خصلت تکرار بهره‌مند نیستند ولی در هر صورت زیبا هستند. به عنوان ثال مرثیه شیخ الاسلام ابو منصور عمدة الدین هفده که در بحر مضارع مثمن اخرب مکفوف مقصور؛(مفعول فاعلات مفاعیل فاعلان)در 63 بیت می‌آید با مطلع:آن پیر ما صبح لقایی است خضر نامهر صبح، بوی چشمه خضر آیدش زکام(دیوان، 300)و یا مرثیه امام محمد بن یحیی در همین بحر که می‌گوید:آن مصر مملکت که تو دیدی خراب شدو آن نیل مکرمت که شنیدی سراب شد(دیوان، 155)با این وجود می‌توان دو امر را در شعر خاقانی نتیجه گرفت:یکی این که بیشتر اوزان مسدس را برای این کار بر می‌گزیند و به عبارتی رثاء و احساسات رقیق خاقانی در قالب مرثیه در اوزانی چون:(فاعلاتن مفاعلن فع لان)، (مفعول مفاعلن فعولن)مطرح می‌شود که به ترتیب در قصاید زیر نیز دیددل زراحت نشان نخواهد دادغم خلاصی به جان نخواهد داد(دیوان، 167، در رثاء بهاء الدین احمد)سر چه سنجد که هوش می بشودتن چه ارزد، که توش می بشود(دیوان، 168، در رثاء امام شهاب الدین شروانی)ای قبله جان کجات جویمجانی و به جان هوات جویمامروز که تشنه زیر خاکیفیض از کرم خدات جویمفردا به بهشت گشته سیراببر کوثر مصطفات جویم(دیوان، 304، مرثیه اسفهبد لیالواشیر)دیگر آن که اوزان بحر رمل مثمن و هزج نیز بعد از این اوزان مسدس با رثای خاقانی گره می‌خورد."

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة: