خلاصة:
انگلیسیها در اوایل سدهء نوزدهم به منظور حفظ و مراقبت از مستعمرهء پرارزش خود،هندوستان،در برابر تهدید رقیبان استعماری ایران را کانون توجه قرار دادند. آنها کوشیدند تا با نزدیک شدن به ایران تهدید دولتهای دیگر را نسبت به هند خنثی کنند و به این دلیل با ایران معاهدههایی بستند که در همهء آنها حق حاکمیت ایران را بر افغانستان به رسمیت میشناختند.اما پس از عهدنامهء ترکمنچای و افزایش حضور و نفوذ روسها در ایران،انگلیسیها به فکر جدا ساختن هرات از ایران افتادند. انگلیسیها در برابر فعالیت قاجارها برای تصرف هرات،کارشکنی کردند و عاقبت در دورهء ناصر الدین شاه با پیاده کردن نیروهای خود در ایران،عهدنامهء پاریس را به این کشور تحمیل کردند و هرات را از ایران جدا ساختند.
ملخص الجهاز:
"در این میان ایران به دلیل همسایگی با هند برای انگلیس بسیار اهمیت یافت.
نتیجه میتوان گفت که معاهدهء پاریس و استقلال هرات از ایران این هدف را دنبال
مسأله هرات برای بار اول،منافع ایران و انگلیس را مخالف یکدیگر قرار داد
مورخ 1814 م،انگلستان تعهد کرده است در جنگ احتمالی میان ایران و افغانها مداخله نکند،مگر برای برقراری صلح،آن هم به تقاضای یکی از طرفین؛بنابراین تصمیم
چنین بود:ایران در افغانستان مداخله نکند و هرات را تخلیه کند و در صورت بروز
دولت ایران این شرایط سنگین را نپذیرفت و به فرخ خان دستور داد به فرانسه
عجله و شتاب آقا خان نوری برای عقد قرارداد صلح از خیانتهای او در قضیهء هرات به
تجزیهء افغانستان از ایران توطئهء مشترک وزیر مختار انگلیس و میرزا آقا خان نوری و
انگلیس به ایران پس از تصرف هرات را به تحریک آقا خان نوری میداند و معتقد است
که حتی آقا خان نوری حاضر بود که انگلیس ایران را اشغال کند: شما یک ده هزار جمعیت از روی آب،روانه بندر بوشهر کنید من با شاه در
کرد و نیز مقرر است که دولت ایران نباید حق فوق الذکر را وسیله قرار داده و
شاهنشاه ایران بشود،زیرا که بالعکس دولت انگلیس جدا مایل است که این اطاعت
میان هند و قلمروهای غربی آن دست یافت و تنها حق ایران در این عهدنامه در مورد
قاجار را به خود جلب کرده بود برای همیشه پایان پذیرفت و در این میان انگلستان با
عقد این معاهده نفوذ سیاسی و اقتصادی و نظامی انگلیس در ایران و منطقه افزایش"