یاد گذشته ها (4) تحلیلی از تحولات اجتماعی و سیاسی ایران در سالهای 1320 - 1357 مقدمة ومراجعة

"پیشگفتار سازمان افسران حزب نوده ایران از دورن با این عبارات شروع می‌شود:«در پی‌ فروپاشی دیکتاتوری رضا شاه و آشفتگی‌هایی که اشغال ایران توسط ارتش‌های متفقین در سازمان ارتش ایران پدید آورد،بسیاری از افسران و درجه‌داران نیروهای نظامی و انتظامی به‌ بازنگری در مورد سازماندهی سیاسی و اجتماعی کشور در دورهء بیست ساله پرداختند و کوشیدند با تعریف مجدد از وظایف و علت وجودی ارتش ایران،علل شکست و فروپاشی این‌ ارتش را در رویارویی با ارتش‌های متفقین در سوم شهریور 1320 بیابند»(ص 5). از مردم جامعه‌ای که از دوران انقلاب مشروطه چشم و گوششان رو به باز شدن نهاده بود،اخبار پیشرفتها و رفه«ممالک راقیه»از پس سالیان و قرون دراز دوری و تاریکی‌ شروع به نفوذ و رخنه در اذهان آگاه و ناآگاه آنها کرده بود ،نهادهای مدرن تا حدودی در کشور آنها تأسیس شده بود،و چند و چندین سال در معرض افکار و احساسات و تبلیغات شدید ناسیونالیستی قرار گرفته بودند،آیا جز این انتظار می‌رفت که با ایمان و هیجان و دلبستگی تام به‌ فکر بهبود وضع خود باشند؟آیا طبیعی نبود که بیندیشند حاصل آن همه تبلیغات و اقدامات‌ نباید اشغال مملکت از سوی بیگانگان و بر هم خوردن انتظام امور باشد؟ وقتی پرده سیاه جهل و بی‌خبری از پس سالها رکود و عقب‌ماندگی به تزلزل افتاد و نوخواهی و نوجویی در تقابل با سنن و افکا کهنه و ارتجاعی قرار گرفت،بدیهی بود که مردم به‌ تلاش و تکاپو افتند."