ملخص الجهاز:
"{Hمقدمه سردبیرH} {aبسم الله الرحمن الرحیمa} بحثی که در دو شماره قبل درباره"افت آموزشی و پژوهشی در علوم انسانی و اجتماعی"مطرح شد،در آخرین شماره مجله با این پرسش ناتمام ماند که،چرا علی رغم همه موانع فرهنگی و تاریخی موجود،و با وجود حاکمیتهای سیاسی خودکامانه،در جوامع اسلامی در فاصله قرن اول تا پنجم هجری درخششی در عرصه علم و تحقیق پدید آمد که شاید تنها نظیر و بدیل آن یونان از تالس تا ارسطو باشد؟عوامل این رشد چه بود؟و علل کندی و توقف آن در سنوات بعد چیست؟تردیدی نیست که پاسخ دادن به چنین سئوالاتی تنها از رهگذر پژوهشهای وسیع و تألیف و تدوین کتب و مقالات میسر است؛اما از آنجا که یکی از رسالتهای مجلات علمی مسئلهیابی میباشد،شاید پرداختن به موضوع در حد طرح یک مسئله پژوهشی خالی از فایده نباشد.
اما از آنجا که تعصبات قومی و خونی ریشه در سنتهای چندین هزار ساله دارد،جدالی سخت میان این دو گرایش آغاز شد که در پرتو روح کلی حاکم بر تفکر اسلامی تا اواخر قرن پنجم،تسامح اسلامی بر تعصب قومی غالب بود،اما در نیمه دوم این قرن عوامل چندی این غلبه را دستخوش تغییر و تحول کرد و جامعه را در مسیری قهقرایی قرار داد."