ملخص الجهاز:
"علت آن‌که در نهضت مشروطه موجب شد تا نهضت از کار بیفتد،کند شود،آن حرکت توفنده و کوبنده به یک حرکت انحرافی تغییر جهت دهد،ارزش‌ها تبدیل به ضد ارزش‌ها شود،رهبران نهضت همه به شکلی منزوی شوند تا ترور شوند و شکاف عمیقی حتی میان خود رهبران روحانی مشروطه ایجاد شود،لیبرال‌ها و روشن‌فکران غربی نفوذ کنند و مشروطه را به جایی برساند که میوه‌ای که بر درخت مبارک مشروطه ظاهر می‌شود مجلس موسساتی باشد که سرانجام لباس سلطنت را بر قامت رضاشاه دوخت،چه بود؟چون شخصیت‌هایی که بتوانند بعد از پیروزی،رهبری نظام را به دست بگیرند و مدیریت جامعه را سامان دهند، بر محور ناب اسلامی پس از پیروزی مشروطه وجود نداشت و به همین علت بود که مرحوم میرزا هم در اوج نهضت تحریم تنباکو پس از آن‌که با یک اشاره به نوشته برخی نویسندگان با نیم اشاره‌ای می‌تواند سلطنت و شخص شاه را از صفحه تاریخ بردارد و برچیند،اما ایشان توقف کرد،چون پس از برکناری چه کسی می‌بایست مدیریت جامعه را سامان دهد؟ویزان کردن آسان است؛یعنی شما به راحتی می‌توانید یک خانه یا ساختمانی را ویران کنید،ولی نقشه مهندسی ساخت بنا نیاز به مهندس،معمار،افراد کاملا خبیر و بصیر دارد.
شخصیتی که 60 سال همراه امام،همراز امام و در همه مسائل-با آن ایمانی که ایشان نسبت به حرکات امام و رهبری امام داشت-می‌توان گفت که به تمام وجود و تمام آفاق و ابعاد عظیم زندگی امام را شناخته بود؛هم در عرصه فقه و هم در عرصه تفسیر که شما اگر تفسیر امام که تفسیر بسیار عرفانی و خاصی بوده و گاهی از غیب و مکاشفه‌های روحانی و نورانی در تفاسیر امام مشهود بوده و لذا امام از درس و تفسیر و گفتن تفسیر قرآن زیاد به این مسأله رغبتی نشان نمی‌داده‌اند."
(
, 
, 
)
