کاسه و نیم کاسه: (تأملی در یک کنایه) مقالة

در این نوشتار،سعی بر آن است‌ که دو صورت گوناگون از یک کنایه‌ با هم سنجیده و گونه‌ی درست آن‌ بازشناخته شود. کنایه‌ی موردنظر در درس«قصه‌ی‌ عینکم»در کتاب ادبیات‌ پیش‌دانشگاهی آمده است.

"منصور ثروت نیز همین کنایه را به‌ نقل از«غیاث اللغات»چنین نقل و معنی‌ کرده است: نیم کاسه در زیر کاسه داشتن:کنایه‌ از مکر،حیله(فرهنگ کنایات، ص 316) روان شاد ابراهیم شکورزاده،استاد پیشین دانشگاه فردوسی مشهد،هم‌ همین صورت از کنایه‌ی مورد بحث را با معادله‌هایش نقل کرده است. (ابو القاسم میرفندر سکی)» غلامرضا آذرلی،نیز درباره‌ی این‌ کنایه چنین نوشته است(ضرب المثل‌های‌ مشهور ایران،ص 203): زیر کاسه نیم کاسه‌ای هست:راز نهفته‌ای در این کار وجود دارد،باید کلکلی در این قضیه باشد. هاشم رجب‌زاده نیز درباره‌ی این‌ کنایه چنین توضیح داده است(برخی از مثل‌ها و تعبیرات فارسی):«این مثل‌ هنگامی به کار می‌رود که بخواهند بگویند که در کار کسی یا در پیشامدی‌ فریب و افسون و نیرنگی هست،یا که‌ قضیه جز آن است که نشان می‌دهد. در این مثل،قضیه به کاسه‌ای تشبیه می‌شود که زیر آن نیم کاسه یا کاسه‌ی کوچک‌تری‌ باشد؛کاسه‌ی بزرگ‌تر،که دیده‌ می‌شود،خالی است و وارونه گذاشته‌ شده است،اما زیر آن باید کاسه‌ی دیگر و کوچک‌تر که حاوی ماده‌ی اصلی‌ است،نهفته باشد."