خلاصة:
در این مقالهء پژوهشی در پی معرفی و شرح اجمالی مباحث،موضوعات و مسائل برخاسته از شکلگیری و رشد بیوتکنولوژی در ارتباط با زندگی انسانی در وجوه مختلف و عمده آن هستیم.این مباحث حول سه محور کلی تقسیمبندی شدهاند:تولد،زندگی و مرگ انسان.هریک از محورهای سهگانه دربردارنده مسائل بسیار مهم دیگر مانند ناباروری،سقط جنین،همانندسازی،سلول پایه، پیوند اعضا،ژنوم انسانی و مرگ آسان است.مباحث،موضوعات و مسائل ناشی از شکلگیری و رشد بیوتکنولوژی البته از دیدگاهی واحد شرح و بسط نیافتهاند. (1).استادیار دانشکده حقوق،دانشگاه شهید بهشتی.نگارنده بر خود فرض میداند از همکاری پژوهشی طرح«تدوین اولویتهای پژوهشی حقوق و اخلاق بیوتکنولوژی انسانی در ایران»که این مقاله مبتنی است بر گزارش آن پژوهش و اساتید همکار خود در گروه حقوق و اخلاق زیستی(Law and Bio-Ethics) کرسی حقوق بشر،صلح و دموکراسی یونسکو وابسته به دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی برای همفکری و مشارکت در انجام پژوهش حاضر،صمیمانه قدردانی کند.به خصوص،لازم میدانم از جناب آقای دکتر اردشیر امیرارجمند رئیس دانشمند و کوشای کرسی حقوق بشر برای فراهم آوردن فضا و امکان پژوهش حاضر،سپاسگزاری نمایم.
ملخص الجهاز:
"آیا میتوان به این امر رضایت داد؟رضایت چه کسی در اینجا شرط است؟پیداست که رشد علوم ژنتیک و بیوتکنولوژیک به خودی خود به معنای جواز تجربه بر روی انسان به منظور حل مسائل لاینحل و یافتن راههای برونرفت برای درمان بیماریها یا ایجاد تغییر در پارهای از رفتارهای ناخواستنی در انسان نیست و انجام امور مزبور محتاج دلایل موجهه قوی است.
2-11-کمیتههای بیوتکنولوژی و اخلاق زیستی درست همانطور که در اصول راهنمای اجرای اعلامیه جهانی ژنوم انسانی و حقوق بشر به تشکیل کمیتههای چندرشتهای اخلاقی مربوط به زوایای مختلف این پروژه،به صورت مستقل و متکثر،تأکید و توصیه شده است تقریبا در تمام کشورهایی که به نحوی تحقیقات پزشکی و علوم زیستی ظهور و بروز یافته است،کمیتههای مختلفی از این دست شکل گرفتهاند.
دادههای فلسفه،دینی و علمی رفتهرفته به انتظارات متقابل رفتاری و هنجارهای نانوشته یا اعلامنشده تبدیل میشوند که در حقیقت دستکم یکی از عوامل تعیینکننده رفتاری انسان است و لذا بایستی در تمامی تحلیلها به هنجارهای اجتماعی توجه اولیه و جدی معطوف نمود و تحلیلها و اخلاق زیستی مربوط به بیوتکنولوژی را باید در این متن و زمینه قرار داد.
آیا براساس حقوق مدنی و کیفری میتوان حکم حقوقی بر جواز جداسازی سلول پایه از مغز استخوان یا جنین یا نطفه چند روزه(قبل از لانه گزینی)صادر کرد؟آیا این جداسازی،بهویژه در موارد اضطراری،به کسب رضایت صاحب سلول نیازمند است(تعیین صاحب مذکور خود بر حجم مشکلات میافزاید؟)آیا رشد و تکثیر سلولهای پایه منشأ حقوق مالی میگردند و به فرض مثبت بودن پاسخ آیا میتوان تحت عنوان اختراع آنها را ثبت کرد؟83 یکی دیگر از مسائل مهم در دیدگاه حقوقی نسبت به بیوتکنولوژی، مسأله مالکیت معنوی بهویژه در ارتباط با دستاوردهای تحقیقات ژنتیک و همانندسازی است."