خلاصة:
مقالهء حاضر،با تکیه بر مفهوم دستوری شدن،به چگونگی پیدایش حروف اضافه از نام اندامهای بدن میپردازد.سادهترین تعریف دستوری شدن عبارت است از تبدیل عناصر واژگانی به عناصر دستوری یا تبدیل عناصر دستوری به عناصر دستوریتر.بر این اساس،این بررسی نشان میدهد چگونه در گذر زمان نام اندامهای بدن(عناصر واژگانی)به حروف اضافه(عناصر دستوری)تبدیل شدهاند و در طی این تغییر از چه مراحلی گذاشتهاند.
ملخص الجهاز:
"این روش برای بررسی چگونگی پیدایش حروف اضافه جالب توجه به نظر میرسد،
به عنوان مثال،اگر در زبانی اسم و حرف اضافهای همآوا باشند،بر این اساس نتیجه گرفته میشود که حرف
اما برای بیان همین مفهوم در فارسی امروز واژهء«روی»به کار برده میشود.
که این واژه-که ابتدا به صورت اسمی در معنی«صورت»به کار میرفته است-با بسطی استعاری،به سطح بیرونی(افقی یا عمودی)هر چیزی اشاره میکند:
به نظر میرسد که قابلیت حذف برخی حروف اضافه در زبان فارصسی این صورت
این توضیح لازم است که آن دسته از حروف اضافهء زبان فارسی که کسرهء اضافه
ملاحظه میشود که در این موارد،قبل از واژهء pus?t حروف اضافهء (pat,pad,o?) به کار
برای اشاره به فضای پشت نیز به کار میرود.
به نظر میرسد در این مورد نیز حذف حرف اضافهء مقدم بر«پشت»باعث شده است
پا)و سپس برای اشاره به فضای پسین(غیر مماس)به کار رفته است(پشت دیوار،پشت در،پشت میز).
اما در دورههای بعد حرف اضافهء مقدم بر آن حذف شده است:
این واژه در فارسی میانه به صورت maya?n به معنی کمر(بخشی از بدن)به کار رفته است:
علاوه بر این، maya?n به صورت حرف اضافه برای اشاره به فضا و مکان نیز به کار
قابل توجه است که در فارسی دری آغازین نیز در بیشتر موارد حروف اضافه،
با اینکه در این مورد نیز،مانند«رو،پشت و میان»،حرف اضافهء مقدم بر اسم حذف شده است،نمیتوان گفت«سر»مانند آنها کاربردی حرف اضافهای یافته است.
به نظر میرسد این کاربرد بیشتر کاربردی استعاری باشد تا نمونهای از دستوری شدن.
ترکیبها و حذف تدریجی آنها باعث میشود این عناصر کمکم به صورت حرف اضافه"