ملخص الجهاز:
"مکه از چه تاریخ اهمیت بازرگانی یافت؟هر چند به طور دقیق روشن نیست، اما نباید از سده پنجم بیشتر باشد، چه در این سالهاست که وضع کشاورزی جنوب بر اثر درگیریهای داخلی و نیز به هم خوردن شبکه آبیاری، و ویرانی سد مأرب دگرگون میشود و مردم آن ناچار به ترک خانههای خود و نشستن در جاهای دیگر میگردند چنان که درگیری خزاعه و جرهم نیز باید در همین سده باشد.
پیغمبر(ص)مأمور میشود مردم را به پرستش خدای آفرینندهاو و همه جهان بخواند او در چنین حالت که تا آن شب برای وی بیسابقه بود به مکه باز میگردد و طبیعی است که پیش از هر کار دیگر به خانه برود.
چنین تصور در مورد مردم بیخبر از همه جا که در محیطی محدود زادهاند و هم در آن محیط میمیرند شاید درست باشد، اما درباره مردمی جهاندیده و باخبر از دنیای بیرون جزیره عربستان چسان؟آیا میتوانیم عمرو بن هشام(ابو جهل(، ابوسفیان بن حرب و ولید بن مغیره در دل به بت عقیده داشتند و بتان را ارزشی مینهادند و برای آنان حرمتی قائل بودند؟ برای کسی که وسیله را قربانی رسیدن به هدف میکند، و هدفی جز اندوختن مال ندارد اگر بیم از دست رفتن دارایی خود را نداشته باشد چه فرقی دارد که همشهریان او آفتاب را بپرستند یا ماه را و یا خدا را و یا آنکه گرداگرد کعبه بگردند و نام لات و عزی را به بزرگی یاد کنند."