ملخص الجهاز:
"و. یان تألیفات مفید نوشتهاند و هر یک از آنها سعی کردهاند که مقام حادثه و مقام تیمور ملک وطندوست و بااراده را در گذشتهء مردمان آسیای مرکزی تا حد امکان معین سازند1و از این جهت است که تاریخ قرن سیزدهم میلادی ملک خجند و روزگار امیر آن،تیمور ملک،از آثار نویسندگان صدر الدین عینی،ساتم الغ زاده و یان مفید و شوقانگیز است.
از این رو باید ذکر کرد که احوال حاکم خجند(تیمور ملک)در صفحات اثر مذکور بسیار عاجزانه بیان شده و همچنین بیان پایداری و استواری خجندیان در دفاع خاک وطن در مقابل غاصبان اجنبی کاملا ضعیف است.
ک:لقمان بایمتف،«چون مردان- روز که این قصه تاریخی به رشتهء تحریر درآمده،زمان زیادی میگذرد و ناگزیر از اینکه علم معاصر از آموزش تاریخ عهد مغول کامیاب شده، این موارد ما را بر آن داشته که برای از نو نگاشتن تاریخ استیلای مغول از جمله تسخیر بلاد خجند و احوال تیمور ملک اسناد و منابع تاریخی و خلاصههای نوتری در ادبیات علمی معاصر در نظر گرفته شود.
1رمان تاریخی او تحت عنوان تیمور ملک شامل تاریخ گذشته خلقهای آسیای مرکزی است و مؤلف آن،تاریخ استیلای دهشتانگیز و وحشیانهء چنگیز خان را به ممالک سلطان محمد خوارزمشاه و بخصوص دفاع قهرمانانه بلاد خجند را در برابر غاصبان اجنبی که با سرداری سرباز دلیر و وطنخواه اصیل خود شکل گرفته،تصویر کرده است.
میر محسن،همچنین تاریخ زمان مغول از جمله تاریخ حاکم ملک خجند،شرایط تاریخی انشای آثار مورخان،ابن اثیر و شهاب الدین نسوی،تدبیرهای سلطان محمد خوارزمشاه در جنگ با چنگیز خان، ترتیب دادن کشتیهای سرپوشیدهء جنگی در آب خجند،وضعیت اجتماعی و اقتصادی خجند قبل از هجوم مغولان،تاریخ قتل تیمور ملک توسط امیر محمود یلواج و طرفداران او را شرح داده است."