خلاصة:
واحد جهان اسلامی دانسته و با مسلمین جهان احساس یگانگی کنند.بنابراین لازم بود که جوانان با برنامهریزیهای دقیق و تألیف کتابهای اصولی و برخورداری از یافتههای جدید علمی،با سرزمینهای اسلامی و مسایل مختلف آنان به شیوهای بنیادین و منسجم آشنا شوند. جغرافیا یکی از شاخههای علومی انسانی است که از مشخصات نواحی مختلف زمین و پراکندگی پدیدههای گوناگون آن و روابط متقابل انسان و محیط و پدیدههای حاصل از آن بحث میکند و در واقع دو موضوع انسان و محیط پیرامون او را مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهد.این دانش به تمامی پدیدههایی که در ناحیهای مشخص تحت شرایط و اصولی،تکوین مییابند،نظم و اعتبار بخشیده و از ترکیب فرایندهای جغرافیایی با فرهنگ انسانی،تحرکی خاص به وجود میآورد. در گذشته،حیطه و قلمرو جغرافیا از حدود تعریف و توصیف تجاوز نمیکرد،ولی در وضع کنونی با اتخاذ روشهای علمی در مطالعه و تحقیق،استنتاجات این علم بر پایههای محکم و پژوهشهای مستدل و تحلیلهای منطقی استوار است و در مسائل گوناگون انسانی،اقتصادی،سیاسی، برنامهریزیهای منطقهای و عمران ناحیهای از آن مدد گرفته میشود.چراکه هیچ دانشی بهتر از این علم نمیتواند شرایط 2Lزیستی انسان را بر روی کرهء زمین مورد بررسی قرار دهد و علل واقعی آن را کشف کند.در حقیقت توسط جغرافیا محیط پیرامون و مسایل جاری آن شناخته میشود و از لابلای این پژوهشها اصول،ضوابط و قوانینی به دست میآید که میتوان در برنامهریزیهای بین المللی و ناحیهای از آنها بهره گرفت و از این طریق ذهنها را با استعدادهای بالقوه و بالفعل سرزمینها آشنایی داد و با استمداد از دانش متخصصان علوم دیگر به چارهجویی مشکلات و رفع معضلات اجتماعی،اقتصادی سیاسی پرداخت. پس از حاکمیت نظام اسلامی در ایران،در نوع نگرش امت مسلمان این مرزوبوم تحولاتی صورت گرفت که یکی از نمودهای بارز آن شکست حصارهای ملیگرایی و گرایشهای قومی-قبیلهای بود.چنین دگرگونی سبب شد که مردم ایران به برکت ارزشهای اسلامی و احکام قرآنی،خود را عضوی از پیکر
ملخص الجهاز:
در تعریف بالا منابع زیرزمینی غنی به عنوان مشخصهء عمومی کشورهای مسلمان معرفی شده، در حالی که در صفحهء سه آمده است:«کشورهای اسلامی از جهت منابع زیرزمینی نیز مغایرتهای بسیار دارند،بعضی از آنها دارای بیشترین منابع نفت در بین کشورهای جهان هستند و پارهای دیگر فاقد منابع میباشند.
در فصل اول خاورمیانه،آسیای میانه،آسیای جنوبی، آسیای جنوب شرقی و آفریقای شمالی به عنوان مناطق جغرافیای جهان اسلام معرفی شدهاند،در حالی که حداقل سه منطقه مهم دنیای اسلام یعنی منطقهء صحرای بزرگ، آفریقای غربی و آفریقای شرق در این تقسیمبندی حذف گردیدهاند و در فصول دیگر کتاب نیز به این مناطق اشارهای نگردیده است.
نارسایی در شناخت سازمانها،پیمانها و اتحادیههای سیاسی، نظامی جهان اسلام سازمان کنفرانس اسلامی (ico) تنها مرجع رسمی بین المللی است که تمامی کشورهای اسلامی را در بر میگیرد که در حال حاضر 15 کشور اسلامی عضو آن است،معرفی این سازمان و تشکلات فرهنگی،سیاسی و اقتصادی وابسته به آن،در کتابی که از ویژگیهای کشورهای مسلمان سخن میگوید ضرورتی اجتنابناپذیر به نظر میرسد،ولی در کتاب یادشده از این موضوع مهم و قابل توجه حتی طی مبحثی اجمالی نیز سخنی به میان نیامده و تشکیلات،اهداف و مشی سیاسی آن روشن نشده است.
د:آفریقا کشورهای اسلامی آفریقای شمالی در صفحهء 31 و 41 این گونه معرفی شدهاند: «این منطقه نیز مانند خاورمیانه از تعداد زیادی کشورهای اسلامی پرجمعیت و کمجمعیت که از نظر زمین ساختی همآهنگی مشترکی بین آنها وجود دارد تشکیل یافته است...