ملخص الجهاز:
"در چنین شرایطی،دستگاه عظیم دیوان سالاری(که همواره در گستره فرهنگ جامعه ایرانی علیرغم جابهجایی حکومتها،تبلور عینی داشت و اهل قلم،سلسله جنبان حقیقی آن بودند)به امر خطیر خود واقف بود که باید همان اسلوب را در مقابل قوم غالب اتخاذ کند.
در زمان حکومت او،فرهنگ مغولی علیه مسلمانان صورتی مهاجم،و تهدیدآمیز به خود گرفت و مبارزه با فرهنگ و دین ایرانیان و برپاداشتن یاسا و یوسون چنگیزی و برانداختن نفود ایرانیان،با قتل فاطمه خاتون آغاز شد.
این خاندان از جمله شمس الدین جوینی«دو سال وزارت هولاکو و هفده سال تدبیر امور دولت آباقا و سه سال قهرمانی سلطنت احمد تکودار را تکفل به شیوهای نمود که ثغور سرزمینهای محفوظ و مضبوط بود.
ابو القاسم عبد الله کاشانی،تاریخ الجایتو،به اهتمام مهین همبلی،تهران،بنگاه ترجمه و هرچند این دوران کوتاه به دلیل نبودن شرایط مناسب دوام نیاورد، اما بذر یک دگرگونی کامل در ساختار سیاسی مغول کاشته شد که در زمان غازان ثمرهء واقعی خود را نشان داد.
البته باید اذعان کرد که حمایت هولاکو از قوبیلای در سیاست بود نه فرهنگ،هرچند اقدامات قوبیلای برخلاف یاسا و یوسون چنگیزی بود،اما به دلیل وضعیت موجود،هولاکو نمیتوانست علیه او دست به اقدامی بزند.
و بهترین دوران طلایی برای دیوانسالاران بود تا بار دیگر دخالتهای مستقیم خود را در ساختار سیاسی و اقتصادی مغول آغاز کنند و حتی ایلخان،در تأیید آنان به بخشش سرزمینهای اینجو روی آورد.
»2در چنین شرایطی سیاست همگونسازی مذهبی غازان،نه تنها برای تفوق بر ممالیک که مسئله لا ینحل حکومت مغول شده بود، اجرا شد،بلکه برای نفوذ بر مکه و مدینه که در این زمان علاوه بر قبلهء مسلمانان،به صورت یک قطب اقتصادی نیز درآمده بود،صورت گرفت."