ملخص الجهاز:
"نائینی هرچند خود به اندیشه حکومت اسلامی پایبند بود اما آن زمان زمینه را برای اجرای کامل احکام شریعت و تشکیل حکومت دینی فراهم و مناسب نمیدید و لذا میبینیم که در اندیشه او، دولت یک موسسه خدمات عمومی است که وظیفه آن تامین امنیت، رفاه عمومی، بهداشت و ایجاد نظم میباشد اما در اندیشه حضرت امام(ره) دولت یک موسسه فرهنگی و مذهبی است که در دنباله دولت نبیاکرم(ص) و امام معصوم(ع) هدف و وظیفة اصلی آن هدایت مردم میباشد.
هم مرحوم نائینی و هم حضرت امام(ره) بحث ملیت و مرزهای ملی را در نظریه خود پذیرفتهاند اما این به معنای اعتقاد آنان به حقانیت آن نیست بلکه از آنجا که این امر در دنیای جدید به یک واقعیت خارجی تبدیل شده و نوعی پذیرش عمومی یافته است، آنان نیز آن را پذیرفتهاند وگرنه حضرت امام(ره) بارها پیشنهاد میکرد که مسلمانان به سوی اتحاد جماهیر اسلامی حرکت کنند؛ یعنی میتوان ضمن تشکیل دولتهای ملی در درون مرزهای کشورهای اسلامی، از مجموع آنها اتحادیهای تاسیس نمود.
ب ـ شرایط اقتصادی: امروزه در نظریات مربوط به توسعه سیاسی گفته میشود که مردم باید ابتدا در زندگی شخصی و خصوصی خود به حدی از شکوفایی اقتصادی و رفاه برسند که بتوانند بخشی از اوقات روزمره خود را «فراغت» داشته باشند تا فرصت آمادگی برای مشارکت و ورود به عرصه سیاست را در خود ایجاد کنند و این امر به نوبه خود زمینههای دموکراسی را در جامعه ایجاد و تحکیم میکند و راهکار رسیدن به این وضعیت را تقویت اقتصاد خصوصی میدانند که مهمترین گزینه مورد اجماع دولتهای مدرن در بحث اقتصاد، میباشد و این چیزی است که در فقه ما و به تبع آن در نظریههای مرحوم نائینی و حضرت امام(ره) نیز پذیرفته شده است."