ملخص الجهاز:
"ازاینرو بهنظر میرسد مورخان ایرانی باید برای خلاصی از این ابهامات حوادث مربوط به ایران را با تاریخ شمسی نشان دهند؛ زیرا تاریخ میلادی مربوط به جهان مسیحیت است و تاریخ قمری حوادث را با تغییر فصول مختلف نشان میدهد و در نتیجه درک لازم از یک حادثه صورت نمیبندد؛ ضمنآنکه ماههای قمری بعضا موضوعیت دارند و اعمال و عبادات خاصی در این ماهها صورت میگیرد؛ مثلا مسلمانان باید در ماه رمضان روزه بگیرند؛ اما ماه رمضان گاه در گرمای تابستان و گاه در شدت سرمای زمستان قرار میگیرد و درواقع بههمینجهت علیرغم پذیرش سال شمسی برای امور رسمی کشور، در زمینه امور عبادی، اعیاد و مراسم مذهبی همچنان از سال قمری استفاده میشود.
علاوه بر این در ارتباط با کل آثار تاریخی و بهویژه در ارتباط با دوران معاصر ایران، باید توجه کرد که ارتباط افراد با تاریخ عموما به یک نحو و یک اندازه نیست بلکه میتوان آنها را در گروههای مختلفی قرار داد که نظر به اهمیت مساله، ذیلا در چارچوب یک تقسیمبندی سهگانه آن را مورد بررسی قرار میدهیم: 1ــ دستهای که مورخاند، سوابق تحصیل در تاریخ دارند، مطالعاتشان تاریخی است، ذوق و علاقه دارند که وقت عمدهای را در بررسی تاریخ بپردازند، اساسا سالها در این رشته درس خواندهاند، تجربه اندوختهاند، ضوابط و معیارهای کار را بهدست دارند و انواع منابع را میشناسند، واقفاند که برای دستیابی به اسناد، کتابها و منابع به کجا مراجعه نمایند و از چه افرادی کمک بگیرند؛ بهعلاوه آنها میدانند که چه تاریخی مینویسند، چه حوادثی را ضبط میکنند، به خاطرات چه افرادی باید مراجعه نمایند، چه اسنادی را معتبر و چه اسنادی را بیاعتبار بدانند، چگونه فیشبرداری کنند و تسلسل حوادث را به چه نحو قرار دهند."