خلاصة:
سرعت و دگرگونیها در پدیدههای علمی،اجتماعی و فرهنگی به گونهای است که سازمانها را با مشکل جدید روبهرو کرده است.مدیران سازمانها،در گذشته با برنامهریزی سنتی و برنامهریزی راهبردی،میکوشیدند دگرگونیها را به نفع سازمان مهار کنند؛اما اکنون محیط پرتلاطم و نامطمئن،ناکامی برنامهها را رقم میزند.یکی از دانشهای جدید،و مفید برای هدایت سازمانها،«آیندهپژوهی»است.در آیندهپژوهی، مدیران اندیشور با تحلیل رویدادها و بهکارگیری خلاقیت و نبوغ،از آینده آگاهی مییابند.این آگاهی به صورت آیندهء محتمل،آیندهء ممکن،و آیندهء مطلوب میتواند دریچهای از آینده،پیش روی مدیران بگشاید تا آنان با شکل دادن سناریوها و طرحهای متعدد،حرکت سازمان را بهتر مدیریت کنند. این مقال،با رویکرد تحلیلی-توصیفی به تبیین مفاهیم اولیه آیندهپژوهی،مراحل رشد این دانش،و تمایز آن از مفاهیم مشابه پرداخته است.
ملخص الجهاز:
"دانش آیندهپژوهی یکی از ابزارهای مهم و اثرگذار در این عرصه است:اگر اندیشوران فرهنگی و علمی جامعه بتوانند آینده را پیشبینی نمایند،میتوانند جامعه را از گزند حملات دشمن و ناتوی فرهنگی دور کنند؛چنانکه میتوانند جامعه را بهبود بخشند و تعالی فرهنگی را برای جامعه به ارمغان بیاورند.
همان گونه که از نظر فیزیکی و مکانی مطالعات توسعه یافت و مرزهای جدیدی را گشود،امروزه این مرزها از نظر زمانی نیز باید توسعه یابد؛یعنی برنامهها نباید به بستر زمان حال محدود شود؛بلکه باید گذشته،حال،و آینده به عنوان یک واقعیت دیده شود تا بتوان برنامهریزی جامع طراحی نمود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) ماهیت آیندهپژوهی دانشمندان با تحلیل حوادث گذشته چارچوبها و الگوهایی برای آنها تهیه میکنند و بر اساس آن الگوها و چارچوبها میتوانند آینده را پیشبینی کنند.
البته باید توجه داشت که تدوین الگوی گذشته ممکن است به سادگی صورت گیرد؛اما این بدان معنا نیست که شناسایی آینده نیز به همین سادگی رخ دهد.
باید توجه داشت سناریو پیشبینی نیست؛بلکه روشی برای کنار هم قرار دادن و گردآوری ایدهها و احتمالات بسیار است به گونهای که میان آنها رابطهای منطقی و معنادار وجود داشته باشد.
13 با آنکه سناریوها با یکدیگر متفاوتاند،ولی سه هدف اصلی را پی میگیرند: -ترکیب اطلاعات نشان میدهد که چه چیزی برای سازمان مهم است و چه کارکردها و وظایفی در آینده مورد توجه سازمان است؛ -توسعهء مجموعهای از توصیفات سازگار و باورکردنی دربارهء آیندهء ممکن یا سناریوها، و مجموعهای از روششناسیهای ساختاریافته که کاملا کاربردیاند؛ -ارزیابی کاربردهای این سناریوها در حال حاضر برای سازمان."