خلاصة:
با تشکیل سلسله صفوی در همجواری با امپراتوری عثمانی و بروز اختلاف های سیاسی، مذهبی و سرزمینی، از آغاز سده دهم هجری به تدریج درگیری های طولانی میان دو امپراتوری ایران و عثمانی رخ داد که دامنه آن تا عهد قاجاریه کشیده شد. یکی از مهم ترین اختلافهای مرزی میان ایران و عثمانی مساله حکام شهرزور و سلیمانیه یا همان امارت پادشاهی بابان در جوار مرزهای والی نشین اردلان کردستان ایران بود. دولتمردان قاجار که در پی گسترش نفوذ خود در ولایات شرقی امپراتوری عثمانی بودند، سعی داشتند با مداخله در امارت نیمه مستقل بابان در خاک عثمانی و حمایت از پاشایان بابان و با استفاده از اختلاف های آنان با دولت عثمانی و پاشای بغداد، به این مهم دست یابند. والیان اردلان در سرزمین کردستان که در زمان صفویه نقش مهمی در حفظ مرزهای ایران در این خطه و در همجواری امارت بابان داشتند، به عنوان تابعی از دولت مرکزی ایران در عهد قاجار، بازوی اجرایی سیاست های قاجاریه در ارتباط با امارت بابان بودند. این پژوهش بر آن است تا نقش و جایگاه والی نشین اردلان و امارت بابان را در مناسبات ایران و عثمانی تبیین نماید.
ملخص الجهاز:
"دولت ایران در قبال باز پس دادن اموال مذکور،تقاضای استرداد اموال غارت شده زائران ایران توسط اعراب را داشت و در مورد پاشایانبابان،نیز موضع ایران چنین بود:>>چون قبایل بابان در حدود کردستان ییلاق میکنند ومردم کردستان به اراضی بابان به قشلاق میروند،اگر پاشایان شهرزور دست نشانکارداران ایران نباشند،این مخالفت در پایان کار،سبب مخالفت دولتین گردد<<؛(سپهر،1353:233-232)لذا آنان بایستی به>>صوابدید امنای دولت ایران منصوب گردیده و وزیربغداد،اوامر سلاطین ایران را مطیع باشند<<(خاوری،1380:325)این آخرین باری بود کهایران اقدام به نصب عبد الرحمن پاشا نمود و وی تا سال 1230 ق.
در این سال،محمد علی میرزا دوباره به سبب آنکهخ محمود پاشای بابان به اغوایداوود پاشا از دولت ایران رویگردان شده بود،امان الله خان اردلان و سپاه کردستان را ازراه مریوان روانه فتح شهرزور نمود و خود با نیروهای والی لرستان و اسد خان بختیاری ازراه اورامان روانه فتح بغداد شد.
در جبهه شمالی که عباس میرزا نایب السلطنه فرماندهی سپاه ایران را بر عهدهداشت،مهمترین دلایل بروز اختلافات و شکلگیری نبرد عبارت بودند از:تحریک ایلاتحیدرانلو و سیبکی-که از اتباع دولت ایران بودند-توسط پاشای موش برای استقرار درخاک عثمانی؛کشته شدن صادق بیگ نامی که تحت حمایت عباس میزرا بود و پس ازپناهنده شدن به ایران با شرایطی،به عثمانی تحویل داده شده بود؛بد رفتاری با جمعیاز زوار ایرانی عتبات عالیات که عدهای از اهل حرم فتحعلی شاه نیز جزو آنان بودند.
(اعتماد السلطنه،1367:1549-1547) فتحعلی شاه با شنیدن اخبار این فتوحات تصمیم گرفت در جبهه غربی اقدام ناتمامدولتشاه را از طریق جانشین او از سر گیرد؛(نفیسی،1366:204)لذا به این منظور جمعی ازسرداران خود از جمله عبد الله میرزا حاکم خمسه و ذوالفقار خان سمنانی را مأمور کرد تابا حکام محلی آنجا به همراه شاهزاده جوان قاجار-محمد حسین میرزا-به بغدادلشکرکشی نمایند(اعتماد السلطنه،1367:1548-1547)."