خلاصة:
شناخت تطور تاریخی دانش منطق نیازمند مطالعات نظاممند و گسترده است تا توصیف مستند و تبیین مستدل از توسعه اندیشه های منطقی به دست آید. چنین جهت گیری، بدلیل دشواریهایی، در پژوهشهای معاصر کمتر بچشم میخورد. اندیشه نظری هر دوران و درنهایت اندیشه دوران ما، محصولی تاریخی بشمار می آید که در ازمنه گوناگون اشکال بسیار متفاوت دارد. بنابرین دانش تفکر مانند هر علم دیگری، دانشی تاریخی است که رشد تاریخی اندیشه بشری را شامل میشود. راهگشای اندیشه بسوی حقیقت مطلق را نمیتوان صرفا تراکم کمی معلومات تلقی کرد، بلکه این تلاش و حرکت همچنین، شامل تعدد و تکامل ابزارهای منطقی است که بکار شناخت جهان می آیند؛ بگونه یی منطق صوری، خود از زمان ارسطو تاکنون عرصه مناقشات جدی بوده است و میتوان گفت منطق جدید ، پدیداری تاریخی است که زاده قرون متمادی تکامل است . ازاینرو دانش منطق ملازم با مجموعه شناختهای علمی به پیش میتازد.
ملخص الجهاز:
"IB} لید واژهها: {VKرشد تاریخی منطق،منطق ارسطویی،فکر،حیطه منطقVK} رح مسئله آیا براستی میتوان از رشد تاریخی منطق و تکامل نظام معرفتی معینی درفلسفه منطق سخن گفت؟موضوع و مسئلۀ عمده در تأملات منطقی دانشمندان وجهت اصلی حرکت افکار از منظر آنان چیست؟جایگاه منطق،حیطه و قلمرو ایندانش در جریان عمومی تکامل تاریخی جامعه کدام است؟تبیین منطق صوریبعنوان منطق تفکر،دستگاه منطقی اندیشه و اشکال و قوانین آن چگونه است؟ قدمه انسان از آغاز دارای قدرت تفکر و اندیشه بوده است لیکن علم منطق اززمانی آغاز شده است که او به وجود قواعد و قالبهایی در اندیشه خود،پیبرده است که چارچوب اندیشیدن صحیح او را تشکیل میدهد.
ولی بعکس در پژوهشهای علمی،امکان تفکر استدلالیو عقلانی که مستقل از عواطف و خواستهای درون باشد بمراتب بیشتر است وتمام کوشش منطق نیز مصروف یافتان بهترین شیوۀ تحقیق و تتبع و دوری ازارتکاب خطا و اشتباه است و بدنبال ممارست و مداومت ذهن در حل منطقیمسائل علمی و پیروی از عقل و خرد است که بتدریج تفکر آزاد و منطقی خویو عادت آدمی میشود و تحولی اساسی در پندار و رفتار او بوجود میآورد واو را از سیطرۀ عواطف مخرب و وحشی و طوفانهای سهمگین روح کژاندیشرهایی میبخشد و در این هنگام است که حقایق دلافروز یکی پس از دیگری از پشت نقاب ظلمانی خواستههای نفس سرکش گمراهکننده،خود را عریان ونمایان میسازند و اگر حکومت مطلقه عقل را در وجود خویش مسلم داشتیمتوانایی حل مشکلات زندگی،غلبه بر اسرار و رموز طبیعت و بالأخره چیرگیکامل بر شهوات و خواهشهای نفس سرکش را بدست میآوریم."