خلاصة:
جنگ به عنوان پدیده ای مذموم، آثاری همچون فقر و گرسنگی، تخریب زیرساختارها، نابودی مراتع، کشتزار و جنگل، آوارگی و بی خانمانی، محدودیت هایی درخصوص حقوق آزادی افراد مانند رفت وآمد، حیات، تمامیت جسمی و معنوی، اشتغال، بهداشت، آموزش و به طور کلی تخریب بنیادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را به دنبال خود پیشکش جوامع می نماید. برای تحدید و کاستن از این خشونت ها و بی رحمی ها به تدریج در صحنه بین المللی نظامی شکل گرفت که هدف اولیه آن کاستن از آلام بشری و آشتی میان « ضرورت نظامی» و « کرامت ذاتی انسان» بود. در نیمه دوم قرن نوزدهم کمیته ای در ژنو در جهت کمک به مجروحین و بیماران جنگی با در نظر گرفتن واقعیت های موجود جامعه جهانی، اولین ایده های انسانی کردن جنگ را به گوش جهانیان رساند و تلاش های خود را از ۱۸۶۳ آغاز کرد. «کمیته بین المللی جهت کمک به مجروحین» که چند سال بعد به نام «کمیته بین المللی صلیب سرخ» تغییر نام داد، از یک سو، با توسعه اقدامات و فعالیت های خود در عرصه دیپلماتیک میان کشورها و از سوی دیگر،گستراندن چتر حمایتی خود به نفع قربانیان جنگی، در صحنه نبرد، چنان جایگاهی یافت که به الگوئی برای سازمان های غیردولتی مشابه ،تبدیل شد . در این مقاله در صدد ارائه تصویری از این پدیده بدیع و تحلیل اقدامات آن بر می آئیم و سیر تکاملی آنرا از ابتدای تاسیس تا کنون، تبیین می نمائیم و با در نظر گرفتن اقدامات صورت پذیرفته واستخراج فصول مشترک فعالیت های آن، به رویه هایی که کمیته، همواره قبل، حین و پس از مخاصمه، در راستای ایفای امداد رسانی به طیف های مختلف قربانیان جنگی توجه داشته، اشاره خواهیم نمود؛ هرچند موانع و چالش هائی نیز در این مسیر وجود دارد.
ملخص الجهاز:
"میتوان محورهای توسعه و چالشهای کمیته را در این برهه زمانی،در موارد زیر خلاصه نمود: الف)چارچوب حقوقی:هنگام بروز جنگ جهانی اول،تنها سه سند مهم یعنی کنوانسیون ژنو 1864 و کنوانسیونهای 18 اکتبر 1907 در خصوص انطباق اصول کنوانسیون ژنو با جنگ دریایی و احترام به قواعد و عرفهای جنگ زمینی وجود داشت که این مقررات برای اهداف و اقدامات کمیته،بسیار نا کافی بودند؛ ب)حمایت از زندانیان جنگی:مصداق این حمایت،تبادل لیست اسامی اسیران،ایجاد کارتهای راهنما،انجام تحقیقات در مورد شرایط حاکم،ردیابی افراد مفقود الاثر،ارسال اسناد رسمی،نامهها،بسته و پول است؛1 ج)بازدید از زندانیان اردوگاهها توسط نمایندگان کمیته:این بازدیدها با هدف بحث و تبادل نظر با دولتهای متخاصم جهت ارتقا شرایط زندانیان و بهبود وضعیت آنها و همچنین تهیهء گزارشهای عینی از وضعیت ایشان و گاهی انتشار آنها برای دولتها و خانوادههای زندانیان، صورت پذیرفت2 ؛ (Ibid,p.
وجود هشت میلیون زندانی در دست دولتها در اروپا،شمال آفریقا،خاورمیانه،آسیای مرکزی و سیبری،با توجه به مشکلاتی مانند خرابی راهآهن،کمبود ذغال سنگ،قطع ارتباطات،ایجاد مرزهای جدید و مشکلات سیاسی،به ویژه در روسیه و آلمان،کمیته را مجبور به انجام عملیات اجرایی متعددی برای این دسته از قربانیان نمود؛مانند توافق آتش بس در 1918 و تأسیس و نظارت بر کمیسیون متحدین،در امر اعاده به میهن،کمک به انعقاد معاهدات صلح، دیپلماسی قوی کمیته با شورای عالی متحدین،مذاکرات با کشورهای ترانزیت،ترسیم فهرستی از اسامی از زندانیان و پیگیری برخی نیازهای حمل و نقل و غیره(ص 47) ز)نقض حقوق بشر دوستانه:با وجود سکوت مقررات حاکم،کمیته در صورت دریافت شکایت،صرفا آن را به طرف مقابل میفرستاد و خواستار تحقیق میشد و سپس پاسخ را به دولت شکایت کننده ارسال مینمود."