خلاصة:
مقاله حاضر اشارهای کوتاه به بخشی از یافتههایی دارد که براساس 850
عنوان متن طب سنتی دانشمندان شیعه انجام گرفته است.مواردی چون تعداد و زبان این آثر
به ترتیب هر قرن(از قرن دوم تا قرن چهاردهم هجری قمری)، بررسی جداگانه آن دسته از
متون که در هند تألیف شده، و سپس نکاتی درباره موضوعات این متون نیز مطرح گردیده و
سرانجام تعدای از کتابهایی که به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده و یا حاوی اصطلاحات
پزشکی و یا زندگینامه پزشکان بوده، معرفی شده است.
ملخص الجهاز:
"مواردی چون تعداد و زبان این آثر به ترتیب هر قرن(از قرن دوم تا قرن چهاردهم هجری قمری)، بررسی جداگانه آن دسته از متون که در هند تألیف شده، و سپس نکاتی درباره موضوعات این متون نیز مطرح گردیده و سرانجام تعدای از کتابهایی که به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده و یا حاوی اصطلاحات پزشکی و یا زندگینامه پزشکان بوده، معرفی شده است.
بررسی از نظر زمان، زبان و تعداد چند به علت رکورد علمی گستردهای که در این عصر در همه کشورهای مسلمان و بهطور کلی شرقی به دلایل گوناگون-که در اصل تحقیق به پارهای از آنها اشاره شده -به وجود آمده است، سبب میشود که تألیفات پزشکی دوره قاجار از نظر کیفیت قابل مقایسه با عصر صفوی یا آلبویه نباشد.
از طرفی، تنها در زمینه علم پزشکی تعداد بسیاری کتاب به زبان فارسی از قرن دهم هجری تاکنون در هندوستان تألیف شده که اکثر آنها بهعلاوه تعداد قابل توجهی از بهترین کتابهای پزشکی طبیبان بزرگ جهان اسلام و شیعه، همچون رازی، بوعلیسینا و جرجانی در هندوستان به چاپ رسیده است.
منابع جامع پزشکی که همچون یک دایرة المعارف انواع موضوعهای پزشکی را در بر میگیرد، مانند:کتاب الحاویاز رازی در 22 جلد[در تعداد جلدهای آن اختلاف وجود دارد]که همانند اغلب آثار پزشکی این دانشمند، به زبانهای علمی دنیا ترجمه شده و در دانشکدههای طب فرانسه و ایتالیا سالها تدریس میشده است(5)؛کتاب بسیار مشهورقانون بوعلیسینا که همراه با تألیفات دیگر پس از ترجمه به زبانهای غربی به عنوان کتاب مرجع و منبع درسی تا قرن 19 در دانشگاههای غرب مورد استفاده قرار میگرفتند(6)؛دایرة المعارف طبی بزرگذخیره خوارزمشاهیتألیف سید اسماعیل جرجانی به زبان فارسی در قرن ششم هجری، که از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است؛و..."