خلاصة:
ایران در کمربند خشک عرض میانه قرار گرفته که متوسط بارش آن 250 میلی متر بوده و از تغییرات زمانی و مکانی شدید برخوردار است. رویدادهای بارشی با تدوام کوتاه، یکی از مشخصه های مناطق خشک بوده که در ایران نیز ملموس است. هرچند بارش ایران تدوامی بین 1 تا 45 روز داشته و از تغییرات زمانی مکانی شدید نیز برخوردار است اما بیشینه بارش و روزهای بارشی ایران توسط بارش های تدوام کوتاه تامین می گردد، بنابراین رخداد بارش های تدوام طولانی، یک رویداد فرین تلقی می گردند که از تغییرپذیری شدیدی نیز برخوردارند. با توجه به اهمیت بارش به ویژه در تامین منابع آب ایران، بررسی نقش تداوم های متفاوت بارش در تامین آن ضروری می باشد، بنابراین فهم این که هر تداوم بارش، چه سهمی از روزهای بارشی و مقدار بارش گستره ایران را تولید می نماید، ضروری است. برای بررسی الگوهای فضایی اهمیت تداوم بارش در پهنه ایران از پایگاه داده بارش ایران با آرایش زمان مکان استفاده گردیده است. در این پایگاه داده مشاهدات روزانه بارش از 01/01/1340 تا 10/10/1383 با فواصل 15 کیلومتر بر روی 7187 یاخته موجود است. ابتدا، تدوام های مختلف بارش، متوسط مقدار بارش و روزهای بارشی در سری زمانی هر یاخته برآورد و سپس سهم تداوم های مختلف بارش در تامین روزهای بارشی و مقدار بارش هر یاخته نیز محاسبه گردیده است. حاصل نسبت سهم هر تداوم در تامین مقدار بارش هر یاخته به سهم همان تداوم در تامین روزهای بارشی همان یاخته، میزان اهمیت آن تداوم را مشخص می نماید. نتایج این بررسی نشان داد که اهمیت تداوم های بارش در گستره ایران دارای الگوهای فضایی متفاوت می باشند. بارش های با تدوام یک تا هفت روز، تقریبا در تمام گستره ایران و بارش های با تدوام بزرگ تر تنها در برخی از قسمت های ایران رخ داده اند. با افزایش تدوام بارش ها، سهم آن ها در تشکیل روزهای بارشی ایران به شدت کاهش می یابد. بر خلاف آن، افزایش تداوم بارش ها، سبب کاهش تامین بارش تمام گستره ایران نمی گردد. با افزایش تداوم بارش، سهم آن ها در تامین روزهای بارشی ایران به شدت کاهش می یابد، به گونه ای که بیشینه روزهای بارشی کل ایران و بیشینه بارش بخش بزرگی از ایران توسط بارش های با تداوم یک روزه، تامین می گردد. با این وجود، سهم بارش های با تداوم یک روزه در تامین روزهای بارشی و بارش نیمه شرقی ایران پررنگ تر است. در مقابل، با افزایش تداوم بارش ها، روزهای بارشی و بارش ایران با الگوهای فضایی متفاوت کاهش می یابند. سهم تامین بارش در مرکز و جنوب شرق ایران با افزایش تداوم بارش به شدت کاهش می یابد، اما در غرب و شمال غرب ایران این شرایط برعکس می باشد. در برخی مناطق پربارش نیمه غربی و شمالی ایران، افزایش تداوم بارش با افزایش سهم آن ها در تامین بارش همسو بوده و در سایر مناطق پربارش کاهش سهم تامین بارش توسط تداوم های مختلف بارش تدریجی است. بنابراین الگوهای فضایی متفاوتی از سهم تامین روزهای بارشی و مقدار بارش ایران توسط تداوم های مختلف بارش پدید می آید که نشانگر الگوهای فضایی اهمیت آن ها در گستره ایران است. اهمیت بارش های با تداوم یک روزه، الگوی فضایی خاصی را نشان نمی دهد و مهم ترین تداوم بارش ایران، کم اهمیت ترین تداوم بارش نیز محسوب می گردد. افزایش تداوم بارش ها با افزایش میزان اهمیت آن ها در ایران همسو بوده و الگوهای فضایی متفاوتی را ایجاد می نمایند. میزان اهمیت بارش های با تداوم کوتاه (1 تا 3 روز) در نیمه شرقی و میزان اهمیت بارش های با تداوم طولانی (بیش تر از سه روز) در نیمه غربی ایران بیشینه می باشد.
ملخص الجهاز:
"-3-الگوهای فضایی اهمیت بارشهای سه روزه هرچند با افزایش تداوم بارشها،سهم آنها در تأمین روزهای بارشی گسترهی ایران به شدت کاهشمییابد؛اما شیب این کاهش در نیمه شرقی ایران شدیدتر است.
-4-الگوهای فضایی اهمیت بارشهای چهار روزه هرچند بارشهای چهار روزه نسبت به بارشهای یک،دو و سه روزه سهم کمتری از روزهای بارشیگسترهی ایران را تأمین مینماید؛اما از این لحاظ دارای الگوی فضایی متفاوتی که اینگونه بارشها،بیشینهروزهای بارشی نیمهی غربی و شمالی ایران،به ویژه نواحی منطبق بر آرایش ناهمواریهای زاگرس،البرز وسواحل دریای خزر را تشکیل میدهند.
در سایر مناطق ایران بارشهای ده روزهنقشی در تأمین روزهای بارشی ندارند(شکل 31)؛بنابراین میتوان نتیجه گرفت که بارشهای باتداومطولانی(عمدتا بیش از شش روز)در سری زمانی بارش برخی از قسمتهای نیمه غربی و جنوبی ایران رخدادهاند که اصولا از نظم رخداد برخوردار نبوده و یک رویداد فرین و غیر عادی تلقی میگردند.
همچنان در بخش بزرگی از گسترهی ایران،که عمدتا شاملمناطق واقع در مرکز،شرق و جنوب شرق میشوند،بارشهای ده روزه سهمی در تأمین بارش ندارند(شکل 32)،هرچند میزان اهمیت بارشهای ده روزه در نیمهی غربی بزرگتر از نیمهی شرقی است،اماواقعیت آن است که رویداد بارشهایی از این قبیل در سری زمانی بارش ایران از نظم خاصی پیروی نکرده ودر عین داشتن بزرگی اهمیت،کم اهمیت میباشند(شکل 33)."