خلاصة:
حروفیه یکی از فرقههای تأویلمحور پس از حمله مغول است که پیروان آن، شیوة تأویل را از اسماعیلیه آموخته بودند. حروفیان خودشان را اهل تأویل و اهل باطن مینامیدند. آنان انسانگرایانی بودند که همه چیز را به نفع انسان تأویل میکردند. نسیمی داناترین متفکر و موفقترین شاعر این فرقه است که توانسته است اندیشههای آنان را به خوبی در قالب شعر بیان کند. عرفان حروفیان و نسیمی مبتنی بر یک رکن اساسی است و آن، انسان و شناخت نیروهای خلاق اوست. براساس دیدگاه آنان، انسان نمونة کامل خدا و خلیفة او در زمین و بیش از همة موجودات تجلیگاه پروردگار عالم است. نسیمی صورت انسان را تجلیگاه آیات قرآن و انسان را مظهر تام کلمات الهی معرفی میکند که تمام قرآن به ویژة سورة فاتحه بر چهرة وی نگاشته است. در این نوشتار با نشان دادن نمونههایی در قالب چهار عنوان، به چگونگی بیان این تفکر و بررسی این اندیشة ناب سیدعمادالدین نسیمی، یکی از شگفتانگیزترین چهرههای ادبی سرزمینمان، پرداخته شده است
ملخص الجهاز:
"{Sبه غیر علم لدنی که بر تو روشن نیست#بخوان ز چهرۀ انسان که آن کتاب خداست3S} پیش از حروفیه و نقطویه،ابن عربی نیز خود را قرآن و سبع المثانی نامیده است: {Sانا القرآن و السبع المثانی#و روح الروح،لا روح الاوانی# فؤادی عند معلومی مقیم#یشاهده و عندکم لسانیS} (خواجوی 1383:25) ب-سورههای قرآن و انسان {Sمصحف حق است رویش چشم و ابرو سورهها#قامت و زلف و دهانش چون الف لام است و میمS} (نسیمی 1372:241) نسیمی در جای جای اشعارش،چشم و ابرو و روی و موی و لب انسان را به سورههای قرآن تشبیه کرده است که در ذیل به چند نمونه اشاره میشود: 1-سورۀ سبع المثانی یا فاتحۀ الکتاب(1) سبع المثانی یکی از القاب سورۀ حمد است که در سورۀ حجر بدان اشاره شده است:{/«و لقد آتیناک سبعا من المثانی و القرآن العظیم»/}(حجر:15:87).
{Sتا به سر سی و دو خط رخت پی بردهام#شش جهت چندان که میبینم همه روی خداستS} (همان:138) {Sگمرهی خط وجه دوست روی حق ندید#شرح بیستوهشت و سیودو کجا داند که چیستS} (نسیمی 1372:150) و بر این باورند که«وجه الله»را،منشی«کن»در رخسار انسان کشیده است: {Sای فاتحۀ روی تو قرآن مجید#چون روی تو دیده مصحف خوب ندید# تا گنج خفی عیان شود منشی کن#بر لوح رخت صورت الله کشیدS} (همان:360) به این دلیل صوفیان حروفیه بر این باورند که تمام حروف جنبۀ تقدس دارند و در هر حرفی،رازی مهم نهفته است و مظهر حروف،جمال انسان است(ر."