خلاصة:
نوشتار حاضر مختصرا به ارائه تصویری از قرا میپردازد. مؤلف کوشیده با تفکیک
میان قاری و اهل القراء نشان دهد که اطلاق واژه قراء در معنای قاریان قرآن به کسانی که
بستر روش خوارج شدند و نیز حصر نظر در این جنبه، موجب ابهام و حتی گمراه کنندگی
در تاریخ اسلام شده است، زیرا به عقیده مؤلف اگر قرا را قاریان قرآن بشماریم لاجرم
این قاریان باید کسانی باشند که قرائت ویژهای از قرآن را به کار میبردهاند یا در باب
اعتبار دستورات قرآنی دیدگاههای غیر متعارفی داشتهاند، حال آن که در رسالههای
مربوط به بدعتنگاری یا قرائت نامههای قرآن نشانی در جهت اثبات این نظر دیده
نمیشود، لذا مؤلف بر این باور است که قرا همان اهل القراء (روستاییان) هستند که پس
از شرکت در نبردهای اولیه علیه ساسانیان در عراق ساکن شدند و اراضی خالی از سکنه
جنوب عراق را تصاحب کردند و چون منافعشان در عصر حکومت عثمان به مخاطره
افتاد در ناآرامیهای این دوره شرکت کردند و سرانجام این که گروهی از همین قاریان
بودند که پدیده خوارج را آفریدند.
ملخص الجهاز:
"مؤلف کوشیده با تفکیک میان قاری و اهل القراء نشان دهد که اطلاق واژه قراء در معنای قاریان قرآن به کسانی که بستر روش خوارج شدند و نیز حصر نظر در این جنبه، موجب ابهام و حتی گمراه کنندگی در تاریخ اسلام شده است، زیرا به عقیده مؤلف اگر قرا را قاریان قرآن بشماریم لاجرم این قاریان باید کسانی باشند که قرائت ویژهای از قرآن را به کار میبردهاند یا در باب اعتبار دستورات قرآنی دیدگاههای غیر متعارفی داشتهاند، حال آن که در رسالههای مربوط به بدعتنگاری یا قرائت نامههای قرآن نشانی در جهت اثبات این نظر دیده نمیشود، لذا مؤلف بر این باور است که قرا همان اهل القراء (روستاییان) هستند که پس از شرکت در نبردهای اولیه علیه ساسانیان در عراق ساکن شدند و اراضی خالی از سکنه جنوب عراق را تصاحب کردند و چون منافعشان در عصر حکومت عثمان به مخاطره افتاد در ناآرامیهای این دوره شرکت کردند و سرانجام این که گروهی از همین قاریان بودند که پدیده خوارج را آفریدند."