خلاصة:
در اینکه پدیده های فکری تا حد قابل توجهی مولود شرایط اجتماعی اند، تردیدی وجود ندارد. تناسب فکری بانیان مکاتب اجتماعی با اوضاع حاکم بر آن جامعه، بیانگر این حقیقت است که اوضاع اجتماعی، جهان بینی ها را به وجود می آورند، آن ها را می پرورند، در ورطه سقوط می کشانند و سرانجام از بین می برند، یا جهت هدف گیری آن ها را از سمتی به سمت دیگر سوق می دهند. عرفان اسلامی از بطن اسلام زاده شد، اما تحت تاثیر شرایط اجتماعی ـ سیاسی دوره های مختلف به مکتبی تبدیل شد که اغلب مستقل از دین اسلام بررسی می شود. حکومت ها و اوضاع منتهی به ظهور آن ها در حیطه مذهب، اقتصاد، سیاست، فرهنگ و... ، در یک چرخه ارتباطی کاملا متقابل، شیوه اندیشه و عمل افراد جامعه را تغییر می دهند. تاثیراتی که عوامل اجتماعی در پیدایش یا رشد عرفان و ادبیات عرفانی در ایران، و سوررئالیسم در ادبیات فرانسه داشته است، در کنار سایر عوامل غیر قابل انکار موثر مانند عوامل ذوقی و هنری، انگیزه های فردی برای رسیدن به سعادت و حقیقت واقعی، قابل بررسی است. هدف اصلی این نوشتار، مقایسه تطبیقی زمینه های اجتماعی پیدایش و رشد عرفان و سوررئالیسم است.
There is no doubt that mental phenomena mainly exist by social circumstances. Social schools founders’ mental proportion with current circumstances in the society indicates the fact that social circumstances exist، foster and beak down worldviews and then destroy them or divert them from one direction to another direction. Islamic Mysticism was created within Islam، but at the influence of social-Political circumstances of different era; it became a school which has existed، most of the time، independent of Islamic religion. Governments and the circumstances which exist them in the scope of Religion، Economy، Politics، Culture and etc، within a fully mutual communicative circle changes method of thought and act. The influences which social factors have had on the birth and development of Mysticism and Mystic Literature in Islamic and Surrealism on French Literature are considerable along with other effective undeniable factors such as Chimerical and Artistic factors، Individual Motivations to achieve Happiness and Truth. The Main aim of this paper is the comparative comparison of social backgrounds in the birth and development of Mysticism and Surrealism.
ملخص الجهاز:
"تأثیراتی که عوامل اجتماعی در پیدایش یا رشد عرفان و ادبیاتعرفانی در ایران،و سوررئالیسم در ادبیات فرانسه داشته است،در کنار سایر عوامل غیرقابل انکارمؤثر مانند عوامل ذوقی و هنری،انگیزههای فردی برای رسیدن به سعادت و حقیقت واقعی،قابلبررسی است.
خود او در معارف اذعان میکند که نابسامانیهای پیش آمده،عدهای را واردمکتب عرفان کرد:«رشید بخاری میگفت که جنگ و خش بسیاری غوری را صوفیکرد و به صومعهها باز نشاند به ضرورت،گفتم ناساختگی کار دنیا و بلاهای جهانمردم را در کنار دنیاوی آرد همچنین در کار دین،اندیشه و رغبت چنانک الله بدید آردچون در کسی بدید آید در طاعت در آرد و این همه ائتیا کرها است.
ک:همان،ص 128؛نیز سرچشمۀ تصوف در ایران،ص 100-101)دور شدن عرفان از دین(دین تعریف کردۀ خلفا و حاکمان)و مطرح شدنش به عنوانیک مکتب فکری مستقل از دین اسلام و با نظریاتی متفاوت و گاه درست مقابل نظراسلام در اعمال و افکار و شطحیات عرفا،شاید به دلیل شدت وخامت اوضاع دینی بهدست حکومت و تابعان بیچونوچرای آن مردم عوام باشد.
15گرایش به رمز و ادبیات سمبلیک و پیدایش زبان بلاغی ویژهدر حیطۀ عرفان و تصوف به نام«زبان عرفان»،زادۀ عوامل و شرایط متعددی است کهیکی از مهمترین آنها-و شاید مهمتر از همه-کجفهمی عوام نامحرم و اصطلاحا«اغیار»است،درحالیکه رمز،ابهام،ایهام و این قبیل صنایع بدیعی تا حد قابل توجهی درتأمین امنیت آموزههای عرفانی موفق ظاهر شده است.
بنابراین باتوجه به نقش این عوامل در کنار یکدیگر،و همچنین باتوجه به نقش اساسی خاستگاه اجتماعی در همۀمکاتب فکری و ادبی و هنری،به نظر میرسد میتوان عرفان اسلامی و سوررئالیسم را،نه آنچنان دستنیافتنی و دور و غیرقابل باور که در میان پدیدههای زمینی،و در فراز ونشیبهای زندگی خاکی،در پشت مجموعهای از همۀ این عوامل مشاهده کرد."